3- mavzu: Traktor va avtomobillarni yurish qismi, boshqarish mexanizmlari va ish jihozlari Reja

3.5. Avtotraktorlarning yordamchi va qo’shimCha jihozlari 
HaydovChi mehnat sharoitini yaxshilash uchun xizmat qiladi, u barcha 
uskunalar bilan jihozlangan kabinadan iboratdir. Yuk avtomashinasining kabinasi 
yaxlit metalldan yasalib, shamollatish, isitish va oldingi oynasini puflash va yuvish 
moslamalari bilan ta’minlangan. Isitish uchun radiatordan silindrlar golovkasiga 
yuboriladigan issiq suvdan foydalaniladi. Tashqi havo ventilyatsiya kanali orqali 
kiradi, isitilgan havo oldingi oynaga va kabinadagilar oyoqlariga yo’naltiriladi. 
Kabinada yumshoq o’rindiq va suyanChiq hamda orqani ko’rsatadigan oyna bor. 
Traktorning kabinasi (MTZ-80 misolida) geometrik shakl qilib yasalgan Ichki 
qoplamasi issiq va shovqinni o’tkazmaydigan materialdan ishlangan, titrashni 
so’ndiradigan rezinka amortizatorga o’rnatilgan. Kabina karkasi traktor 

---

ag’darilganda traktorChini saqlab qoladigan darajada mustahkam qilingan. 
O’rindig’ini traktorChining bo’yicha va vazniga moslash mumkin. SHamollatish 
uchun kabinaning yuqori tomoni va orqa oynasi oChiladigan, kabina eshiklari 
qulflab qo’yiladi. Kabinada: ikkita oyna tozalagiCh, uchta ko’zgu, apteChka, 
termos, kiyim iladigan ilmoq va h. k. lar bor.
Traktorning qo’shimCha uskunalari: dvigatelni yurgazib yuborishdagi isitish 
moslamasi, traktorni sekin yurgizgiCh, yonlama QOV, yuritma shkiv, oldingi va 
ketingi g’ildiraklarga o’rnatiladigan ballast yuklardan iborat.
Avtomobilning qo’shimCha uskunalari: shatakka olish moslamasi, Tayanch 
ilgak qurilmasi lebedka va o’tag’onligini oshirish moslamasi. Pritseplarni va boshqa 
avtomobillarni shatakka olish uchun yuk avtomobil ramasiga shatakka olish 
moslamasi o’rnatiladi va to’rtkilarni yumshatish uchun prujinalar o’rnatiladi. 
Avtomobillarda pritseplarni sharnirli ulash uchun Tayanch ilgak qurilmasi 
o’rnatiladi. Uning tuzilishi Tayanch ilgak pritsepning avtomatik ulanishini 
ta’minlaydi.
Lebedka: yuklarni siljitish, avtomobilь tiqilib qolganda uning o’zini o’zi tortib 
Chiqarish i uchun mo’ljallangan. Lebedka: tros, tormozli baraban, reduktor hamda 
yuritmadan iborat. Avtomobillarning o’tag’onligini oshirish uchun sirpanChiq 
yo’llarda yurishda g’ildiraklarga mayda bo’g’inli zanjir o’rnatiladi.
Nazorat savollari 
1.
Traktorlarning ish uskunalari deb nimaga aytiladi? 
2.
Gidravlik o’rnatish sistemasining vazifasi nimadan iborat? 
3.
O’rnatma mashinalarning tirkama mashinalardan afzalliklari nimadan 
iborat? 
4.
qanday qishloq xo’jalik mashinalari traktorning o’rnatish mexanizmiga 2 va 
3 nuqtali sxemada ulanadi? 
5.
quvvat olish valining vazifasi va turlari? 
6.
Traktor va avtomobillarning qo’shimCha uskunalariga nimalar kiradi ? 
Adabiyotlar: 
Asosiy 1,2,3 qo’shimCha 1,2,3,4