3- mavzu: Traktor va avtomobillarni yurish qismi, boshqarish mexanizmlari va ish jihozlari Reja

3.2. Yurish qismining tuproqqa ta’siri va unikamaytirish yo’llari 
Tuproq ziChlanishi
– bu tuproq zarralarini o’zaro yaqinlashish jarayoni 
bo’lib, bunda uning suv va havo egallagan bo’sh qismini kamayishidir. 
Ma’lumki, ekinlardan yuqori hosil olinishini ta’minlovChi tuproqning tarkibi 
25% havo, 25% suv va 50% tuproq zarralaridan tashkil topgan bo’lib, bu 
nisbatlarning o’zgarishi bevosita tuproqning ziChlanishiga olib keladi
1
. 
Tuproqning ziChlanishiga quyidagi: tabiatan ziChlanishga moyil tuproqlar 
(masalan, soz tuproq); me’yordan oshiqCha namlik; doimo bir xil Chuqurlikda 
ishlov berish; traktor va ish mashinalarining yurish qismini tuproqqa bosimi kabi 
omillar kiradi. 
Tuproq ziChlanishiga eng yuqori ta’sir etuvChi omillardan biri - bu qishloq 
xo’jaligi agregatlarini dala bo’ylab harakati hisoblanadi. Har safar agregat dala 
bo’ylab yurganda (er haydash, tirmalash, molalash, ekin qator oralariga ishlov berish 
va hakozo) tuproqning ziChlanishi ortib boradi. 
Fermer ho’jaliklarining ekin maydonlarini kengayib borishi bilan katta 
o’lChamli, og’ir traktorlar va kombaynlardan foydalanishni taqqoza etadi. Bu esa 
tuproqni yanada ziChlanishiga olib keladi. 
Qishloq xo’jalik agregatlari tomonidan tuproqning ziChlanishi: yuza 
ziChlanish, Chuqur ziChlanish, shataksirash dagi ziChlanish va g’ildiraklar 
orasidagi ziChlanish kabi turlarga bo’linadi. 

---

Haydalgan maydonlarda texnikalar bilan har qanday ishni bajarilishi tuproqni 
qayta-qayta ziChlanishiga olib keladi. Shu sababli tuproq ziChlanishini doimo 
kamaytirib borish bo’yicha tadbirlarni bajarish talab etaladi. Yuza ziChlanish 
tuproqning 15 smgacha bo’lgan yuza qatlamida vujudga keladi. Bu holat asosan 
traktor va ish mashinalarining yurish qismini(g’ildiragi yoki zanjiri) tuproqqa 
ko’rsatgan bosimi (1.21-rasm) natijasida paydo bo’ladi.