3- mavzu: Traktor va avtomobillarni yurish qismi, boshqarish mexanizmlari va ish jihozlari Reja

h
) deyiladi (4.2-rasm). Ketingi va oldingi g’ildiraklar o’rtasidagi oraliq(
l
) 
esa traktorning koleyasi deyiladi.Bu o’lChamlarning ahamiyati shundan iboratki, 
qishloq xo’jaligi ekinlarining qator orasini kengligi va ularning o’sish balandligini 
turliCha bo’lishini hisobga olgan holda g’ildiraklarning koleyasi vaagrotexnika 
masofasi o’zgartiriladi. 
3.2-rasm. G’ildirakli traktorlar koleyasi (
l
) va agrotexnika tirqishi (
h
) 
O’rmalovChi zanjirli traktorning yurish qismi
(4.3-rasm) asosan, ikkala 
tomoniga joylashtirilgan ikkita o’rmalovChi zanjirli yuritgiCh va ularning 
osmalaridan iborat. Har bir yuritgiCh yetakChi yulduzCha 8, taranglovChi g’ildirak 
1, Tayanch g’ildiraklar 7, tutqiCh rolik 5lar va ularning barchasini o’rab turadigan 
o’rmalovChi zanjir 3 dan iborat. TaranglovChi g’ildirakning taranglovChi va 
amortizatsiya qiluvChi moslamalari 2 bor. 
EtakChi yulduzCha dvigateldan kuch uzatish mexanizmlari orqali harakatga 
kelib aylanganda, uning tishlari o’rmalovChi zanjirining bo’g’imlariga yoki 
tishlariga birin-ketin ilinib, o’rmalovChi zanjirni aylanishga majbur etadi va u o’z 
navbatida traktorni ilgarilanma harakatga keltiradi. 
 
3.3.-rasm. O’rmalovChi
zanjirli traktorning 
yurish qismi:
1-taranglovChi g’ildirak; 
2-taranglash moslamasi;
3- o’rmalovChi zanjir; 
4-traktor ramasi;
5- tutqiChrolik; 6-karetka;
7- Tayanch g’ildirak; 8-etakChi 
yulduzCha.

---

Traktor ramasi 4 Tayanch g’ildiraklar 7 orqali o’rmalovChi zanjirning Ichki 
sirtidagi izga tayanadi. Demak o’rmalovChi zanjirli traktor yer ustida yurmasdan, 
balki metal iz-yo’l ustida harakat qilinganligi sababli o’zining yurishiga kam 
quvvaat sarf etadi. O’rmalovChi zanjirning yerga tayanib turadigan yuzasining satxi 
katta bo’lmasligi uchun traktor og’ir bo’lishiga qaramay, uning yerga tushadigan 
solishtirma og’irligi g’ildirakli traktorlarnikidan kam. 
Zamonaviy traktorlarda yarim qattiq va elastik osmalar qo’llaniladi.
Elastik osmali o’rmalovChi zanjirli yuritgiChning barcha elementlari traktor 
ramasiga o’rnatiladi. Ramaga mahkamlangan o’qlarga balansirli karetkalar 6, 
balansirlar o’qiga esa Tayanch g’ildiraklar o’rnatiladi. Balansirlarning yuqorigi 
uchidagi prujinalar elastiklik hosil qiladi. Elastik osmali o’rmalovChi zanjir yo’lning 
baland-pastligiga moslashib harakat qilib, notekis yerda ham o’rmalovChi 
zanjirning Tayanch yuzasi deyarli yerga tegib turadi. Harakat vaqtida zarb va 
to’rtkilarni o’rmalovChi zanjirning yuritgiCh qabul qiladi, shu sababli traktor 
birmunCha ravon va silkilmasdan ishlab, tez yurishi mumkin.