29 январь — антон павлович чехов туғилган кун

Nega roman yozilmagan?
1887 yilning kuzida Chexov maktublarida “1500 misra” romani ustidagi ishlari 
borasida yozgan. Bu 1889 yilgacha davom etdi va adib oʻzini qiynagan katta hajmli 
asar yozish fikridan voz kechdi. “Men ikki-uch yil avval Grigorovichga quloq 
solmaganim va roman yozmaganimdan xursandman, — deb xat bitdi u yanvar oyida 
Suvoringa. — Agar amal qilganimda qanchadan-qancha yaxshilikka zavol 
yetkazishimni koʻz oldimga keltiryapman… Manba va isteʼdodning moʻlligidan 
tashqari yana muhim narsalar kerak. Yetukli kerak, bu — bir. Ikkinchidan, shaxs 
erkinligi tuygʻusi zarur, bu tuygʻu esa faqat yaqindan boshlab menda oʻt ola boshladi”.
Chexovning 1880-yil oxirlarida sayohat qilishiga ijodidan noroziligi sabab boʻldi. Biroq 
bir qator safarlardan ham koʻngli toʻlmadi. Chexovga yangi, katta sayohat kerak, adib 
bittasini tanlashi kerak edi: dunyo boʻylab, Oʻrta Osiyo, Eron, Saxalin safari. U oxirgisini 
tanladi.
Adib oʻz ijodidan koʻngli toʻlmasa-da, shon-shuhrati oshib borardi. “Choʻllar” va 
“Zerikarli tarix” eʼlon qilingach, tanqidchilar va oʻquvchilarning diqqat-eʼtibori uning 
har bir yangi asariga qaratildi. 1888 yil 7 (10) oktyabrda Chexov bir yil muqaddam 
yozgan “Gʻira-shira payt” asari uchun Fanlar akademiyasining Pushkin nomli 
mukofotiga (yarim ulushiga) sazovor boʻldi. Akademiya komissiyaning qarorida 
shunday deb yozilgan edi: “Garchand Chexov hikoyalari yuksak badiiy tanqidchilik 
mezonlariga javob bermasa-da, zamonamiz tavsifchilik adabiyotining goʻzal namunasi 
boʻlib qoladi”.
1880-yillarning oxirida Chexov uslubida ayrim zamondoshlar yutuq hisoblagan, 
baʼzilar esa kamchilik deb qayd etgan xususiyat paydo boʻldi: atayin qilingan zavq-

---

shavqsizlik sezildi, muallif bahosi berilmasdi. Bu, ayniqsa, “Uyqu kelyapti”, “Xotinlar” 
va 
“Knyaz 
oʻavjasi”da 
yaqqol 
namoyon 
boʻldi.
Chexov artist K.A.Karatigina bilan suhbatidan soʻng Saxalinga safari haqida uzil-kesil 
bir qarorga keldi. Oʻshanda 1889 yilning yozi edi. Biroq adib buni yaqin insonlaridan 
uzoq vaqt sir tutdi. Faqat 1990 yil yanvarida sayohati haqida oshkor etib, 
jamoatchilikni hayron qoldirdi. “Dabdurustdan” bunday qarorga kelish taajjubni 
kuchaytirgan edi.