24-mavzu. Iqtisodiy o’sish va milliy boylik reja: Iqtisodiy o’sishning mazmini, mezonlari va ko’rsatgichlari Iqtisodiy o’sish modellari

йиллар
фо
из

---

Aytaylik, 2008 yildagi milliy ishlab chiqarish hajmi (Y
2018
)
2000 yildagi (Y
2010
)ga nisbatan 
o’sdi. Bu o’sish o’z navbatida milliy ishlab chiqarish imkoniyatlari egri chizig’ining ham
kengayishiga olib keladi (2-chizma).
2-chizma
Iqtisodiy o’sish natijasida milliy iqtisodiyot ishlab chiqarish imkoniyatlarining kengayishi 
 
Investitsiya
tovarlari 
0 Y
2010
Y
2018
Iste’mol 
tovarlari 
CHizmadan ko’rinadiki, iqtisodiy o’sish natijasida ishlab chiqarilgan ijtimoiy mahsulot 
miqdori ortadi, bu esa aholi turmush farovonligini oshishiga olib keladi. Iqtisodiyot mavjud 
ehtiyojlarni yanada to’laroq qondirish imkoniga ega bo’ladi.
Iqtisodiy o’sishning ahamiyati to’g’risida gapirilganda uning darajasini ham e’tiborda tutish 
lozim. Iqtisodiy o’sish sur’atlarining ahamiyatlilik darajasi turli mamlakatlar real YAIMning 
hajmidan kelib chiqqan holda farqlanadi. Real YAIM hajmi nisbatan kichik bo’lgan mamlakatlar 
uchun 8-10% darajasidagi iqtisodiy o’sish sur’ati me’yordagi holat sanalishi, real YAIM hajmi 
juda katta bo’lgan mamlakatlar uchun 2-3% darajasidagi iqtisodiy o’sish sur’ati esa ahamiyatli 
ko’rsatkich hisoblanishi mumkin.
Iqtisodiy o’sish sur’atining ahamiyatini iqtisodchilar tomonidan qo’llaniluvchi 
«70 miqdori 
qoidasi»
yordamida ham ochib berish mumkin. Bu qoidaga ko’ra, milliy iqtisodiyotda ishlab 
chiqarilayotgan YAIM hajmini 2 baravarga oshirishda qancha vaqt talab etilishini aniqlash uchun 
70 sonini yillik o’sish sur’atiga bo’lish kerak bo’ladi. Masalan, mamlakatimizdagi o’sish 
sur’atining 9% darajasida YAIMni 2 baravar oshirish uchun 7,7 yil talab etiladi (70:9). Xolbuki, 
iqtisodiy o’sishning 2000 yildagi 4,0% darajasida bu ko’rsatkichga 17,5 yilda (70:4) erishish 
mumkin edi. Keyingi yillarda iqtisodiy o’sish sur’atining yanada oshirilishi bu muddatning 
ahamiyatli ravishda qisqarishiga olib keladi.
Ijtimoiy mahsulotning o’sish sur’ati bilan ishlab chiqarish omillari miqdorining o’zgarishi 
o’rtasidagi nisbat iqtisodiy o’sishning ekstensiv yoki intensiv turlarini belgilab beradi.