23-Mavzu Asalarilarning ko‘payishi va rivojlanishi. Ona asalari tuxumdonida tuxumning etilishi

36-rasm. Asalari lichinkasining rivojlanish bosqichlari.
A-ona asalari lichinkasining rivojlanishi,
B-ishchi asalari lichinkasining rivojlanishi,
V-erkak asalari lichinkasining rivojlanishi.
A B V

Asalarilar qurtchalik bosqichida hosil bo‘ladigan a’zolaridan yana biri, yigiruv bezlaridir. Bu bezlar ikkita naychadan iborat, oldingi qismi bilan o‘zaro birikib, kanal hosil qiladi. Bu kanal og‘iz teshigidan pastroqda alohida teshikcha hosil qiladi, yigiruv bezlari ajratadigan modda, ana shu teshikcha orqali tashqariga chiqadi. Bu modda yordamida asalari qurtchasi o‘ziga pilla yigiradi.

Tuxumdan chiqqan qurtcha, avval katakcha tagida halqa shaklida yotadi. Bir kunlik qurtcha tanasining uzunligi 1,5-1,6 mm, ikki kunlik-2,6 mm va uch kunligida esa 6 mm-ni tashkil etadi vazni esa-0,3 mg. Qurtcha atrofi oziqa bilan liq to‘la va uning miqdori 4 mg xatto qurtcha vaznidan 4-5 marta ko‘p. Bu oziqa moddalarini qurtchalik davrida hali tuxumdan chiqmasdanoq ishchi asalarilar keltirib qo‘yadilar. Keyinchalik asalari qurtchalari katakcha ichida aylanma harakat qilib, ana shu oziqa sutni iste’mol qiladi.
Asalari qurtchalari 6 kun ichida astranomik ravishda tez o‘sib, ularning vazni 1500 marotabadan ko‘proq o‘sadi. Albatta bunda sifatli va tez hazm bo‘ladigan oziq moddalarga boy, oziqa bilan boqilganda ana shunday tez sur’atlarda o‘sishi mumkin. Ishchi va erkak asalari qurtchalari dastlabki uch kunida ana shunday sifatli oziqa, asalari suti bilan, qolgan kunlarda esa asal va gulchangidan tayyorlangan qorishma bilan oziqlantiriladi.
Ona asalari qurtchasi esa butun rivojlanish davrida faqat asalari suti bilan oziqlantiriladi. Sut sharbati ishchi asalarilar yuqori jag‘ bezlasalari mahsulidir. Bu sut barcha talablarga javob beradigan, nihoyatda to‘yimli oziqa hisoblanadi. Uning tarkibida oqsil, yog‘, qand, aminokislotalar, vitaminlar va mineral moddalar borligi aniqlangan.
Sut tarkibi qurtchaning yoshiga qarab o‘zgarib boradi. Avval tarkibida oqsil, yog‘ va qand moddalari ko‘proq bo‘lsa, keyinchalik ular miqdori ancha kamayadi. Asalari oilasidagi oziqlantiruvchi enaga asalarilar, gulchangi va asal aralashmasidan tayyorlangan oziqa va sutni yosh qurtchalarini oziqlantirish uchun katakchalariga keltiradi.
B itta qurtchani oziqa bilan ta’minlash uchun, asalarilar katakchalarga bir kunda 1300 martagacha kirib chiqishi va butun qurtchalik va tuxumlik davrini o‘tishi uchun esa qariyb 1000 martagacha oziqa bilan ta’minlab turishi kerak.