2021-yil 25-noyabr 2021-yil

KPI
тизими
"X"
ва
"
У
"
назарияси
Кутиш
назарияси
Эҳтиёжлар
устунлиги
назарияси
Адолатлилик
назарияси
2-расм. KPI тизими асосини ташкил қилувчи назариялар
Бу борада «Harvard Business Review» илмий-оммабоп журнали томонидан 
олиб борилган тадқиқот ҳам муҳим аҳамият касб этади. Мазкур ташкилот томо-
нидан 1996-2003 йиллар давомида мингдан ортиқ компания ходимлари ва раҳ-
барлари иштирокида уларни натижавийлигини аниқлаш ва рағбатлантиришни 
самарали услубларини ўрганиб чиқди ва 2004 йилда бу изланишларни эълон 
қилди. Унга мувофиқ компания ходимлари 5% доимо яхши ишлаши, 5-7% ҳар 
қачон ёмон ишлаши, қолган 88% самарали ишлаши учун доимо тўғри мақсад-
лар ўрнатиш, мақсадга эришиш йўлларини кўрсатиб бериш ва ходимларни унга 
йўналтириш ҳамда уларни бажарилиши бўйича назорат талабларини ўрнатиш 
лозимлиги уларни ишлатишга сабаб бўлар экан
72
.
71 
Питер Дракер
.
Классические работы по менеджменту = Classic Drucker. — М.: «Альпина Бизнес Букс», 
2008. — С. 220. 
72 
А. А. Мамажонов, П. Т. Бердимуратов, С. Х. Махмудова. KPI асосида рағбатлантириш тизими. ACTA. 
TTPU. 3-2019. 51-58 б.

---

234
Демак, KPI тизими ходимларни меҳнат унумдорлиги кўрсаткичларига кўра 
моддий рағбатлантириш орқали мотивациясини оширишга асосланган бўлсада, 
меҳнат унумдорлигини оширувчи бошқа назариялар билан ҳам узвий боғлиқ ҳи-
собланади (2-расм). 
Хулоса ва таклифлар.
Хулоса сифатида айтиш мумкинки, мотивация жа-
раёни инсоннинг қандайдир етишмовчиликдан ёки қониқишнинг умуман йўқ-
лигидан бўлган эҳтиёждан бошланади. Эҳтиёжнинг қондирилиш даражасига қа-
раб мотивация тури, ходимнинг келажакдаги ҳаракати ва самарадорлиги таҳлил 
қилинади. Инсон эҳтиёжлари чексиз. Айнан мана шу омил мотивациянинг тур-
ли даражаларини ифодалайди. KPI тизими бу иш берувчи ва ходим ўртасидаги 
муносабатлар тизими бўлиб, бу eрда иш берувчи ходимларнинг ҳар томонлама 
ривожланиши учун энг яхши шароитларни яратиши, ютуқ ва мувафаққиятларни 
ўз вақтида моддий ва маънавий рағбатлантириши кераклиги, жавоб тариқасида 
эса ходимлар раҳбар эътиборини ва рағбатни ҳис қилиб, ўз ютуқларини компа-
ния фаолияти билан боғлаши ва унинг самарадорлигини оширадиган ташаббу-
сларни қабул қилишга тайёр бўлиши талаб этилади.