2020-yilda andijon tumani 53 -umumta’lim maktabida o’tagan amaliyot raxbari: X. R. Abduvaliyev andijo n

Mavzular	Soat	Sana
Kitob beti
1	Kirish: Milliy siyosat va davlat qurilishi masalalari	2	04.09.2020	Q.Usmonov,M,Sodiqov-“0‘zbekiston tarixi”, T:2015 yil
	Turkistonda 1917 -yilgi ijtimoiy-siyosiy o‘zgarishlar			Q.U smonov,M. Sodiqov-“0‘zbekiston tarixi”, T:2015 yil
2	Turkistonda sovet hokimiyatining o‘matilishi Turkiston muxtoriyati	2	11.09.2020	Q,Usmonov,M.Sodiqov-“0‘zbekiston tarixi”, T:2015 yil 13-23-betlar
3	Turkistonda sovetlar boshqaruvi tizimining mustahkamlanishi. TASSRning tashkil topishi	2	18.09.2020	Q.Usmonov,M,Sodiqov-“0‘zbekiston tarixi”, T:2015 yil 23-36-betlar
4	Turkistonda sovet hokimiyatiga qarshi xarakatlar	2	25.09.2020	Q.Usmonov,M.Sodiqov-“0‘zbekiston tarixi”, T:2015 yil 36-’’-betlar
5	Buxoro va Xorazm xalq sovet respublikalarining tuzilishi	2	02.10.2020	Q.Usmonov,M.Sodiqov-“0‘zbekiston tarixi”, T:2015 yil 45-60-betlar
6	Iqtisodiy -siyosat yer-suv islohoti	2	09.10.2020	Q.Usmonov,M.Sodiqov-“0‘zbekiston tarixi”, T:2015 yil 73-83-betlar
7	Respublika qishloq xo‘jaligini jamoalashtirish va uning oqibatlari	2	16.10.2020	Q.Usmonov,M,Sodiqov-“0‘zbekiston tarixi”, T:2015 yil 84-91-betlar
8	O‘zbekistonda madaniy-marifiy hayot	2	23.10.2020	Q.Usmonov,M,Sodiqov-“0‘zbekiston tarixi”, T:2015 yil 92-105-betlar
9	Qatag‘onlik siyosati va uning oqibatlari	2	30.10.2020	Q.Usmonov,M,Sodiqov-“0‘zbekiston tarixi”, T:2015 yil 106-115-betlar
10	0‘zbekistonning urush girdobiga tortilishi.Manaviy va moddiy kuchlarning frontga safarbar etilishi	2	06.11.2020	Q.Usmonov,M.Sodiqov-“0‘zbekiston tarixi”, T:2015 yil 116-125-betlar
11	0‘zbekiston sanoati va qishlok xo‘jaligi front xizmatida	2	13.11.2020	Q.Usmonov,M,Sodiqov-“0‘zbekiston tarixi”, T:2015 yil 126-136-betlar
12	Urush yillarda fan, maorif va madaniyat	2	20.11.2020	Q.Usmonov,M,Sodiqov-“0‘zbekiston tarixi”, T:2015 yil 137-147-betlar
13	O‘zbekistonlik jangchi laming fashizmni tor-mor etishdagi jasoratlari	2	27.11.2020	Q.Usmonov,M,Sodiqov-“0‘zbekiston tarixi”, T:2015 yil 148-161-betlar
14	Urushdan keyingi yillarda 0‘zbekiston xalq xo‘jaligining ahvoli. Mamuriyatchilikning kuchayishi.	2	04.12.2020	Q.Usmonov,M,Sodiqov-“0‘zbekiston tarixi”, T:2015 yil 162-170-betlar

О ’tilgan dars mavzulari konspekti.

Mavzu: Milliy siyosat va davlat qurilishi masalalari

Reja:

1 .Milliy siyosat

2. 
   Milliy-hududiy chegaralanish va uning oqibatlari
   
3. 
   0‘zbekiston SSRning tashkil etilishi
   

Bolsheviklar partiyasi bosh bo‘lgan sovet xokimiyati Turkiston mustaqilligi uchun kurashgan vatanparvar, erksevar istiqlolchilar hapa- katini daf etishga muvaffaq bo‘lgach, endilikda bu xududda uzoqqa mo‘ljallangan o‘z makkorona rejalarini amalga oshirishga kirishdi. Shu maqsadni ko‘zlab _gXX asming 20-yillari boshlaridan bu zaminda mus- tamlakachilarga xos „orani buz, xokimlik qil” qabilidagi o‘z milliy siyosatini hayotta izchil tadbiq etish yo‘lini tutdi. Aslida sovetlaming milliy siyosati chorizmning ko‘p zamonlar bu yurtda yuritib kelgan shovinistik, ulug‘ davlatchilik siyosatidan mohiyat e’tibori bilan farq qilmasdi. Faqat uning shakli-shamoyili o‘zgargandi, xolos.

Sovetlaming milliy masala soxasida Turkistonda amalga oshirayotgan tadbirlari ulaming yulboshchilari e’lon qilgan milliy siyosat qoidalari va talablariga butunlay zid kelardi. „Mexnatkash va ekspluatatsiya qilinuvchi xalq huquqlari deklaratsiyasi” yoxud „Rossiya va Sharqning barcha musulmon mexnatkashlariga murojaati” singari xujjatlarda sovet xokimiyatining milliy masala bobidagi asosiy vazifalari ifodalab berilgan edi. Jumladan, o‘sha Deklaratsiyada: 1) Rossiya xalklarining tengligi va suverenligi; 2) ulaming to ajralib mustaqil davlat tuzishgacha bo‘lgan o‘z taqdirini o‘zi erkin belgilashi; 3) barcha milliy va milliy-diniy imtiyoz va cheklashlami bekor qilish; 4) Rossiya xududida yashovchi kichik milliy va etik guruhlaming erkin rivojlanishi ta’- kidlangan edi.

Ma’lumki, 0‘rta Osiyo hududida qadim-qadimdan tili, dini, tarixi, madaniyati, an’analari bir-biriga juda yaqin va mushtarak qardosh va qondosh xalklar yashab kelganlar. „Biz ildizi, tomirlari bir xil xalqmiz”, degan g‘oya azaldan avloddan-avlodga o‘tib keladi. Bu G’OYA doimo xudud yaxlitligi, birligiga xavf tug‘Uganda kuchli, yengilmas tushunchaga aylangan, xalqlaming bir-biridan ajralib, uzoklashib ketishiga yo‘l qo‘ymagan. Ular xamisha bir- birlariga Og’a iny, quda-anda boiganlar, bir daryodan suv ichganlar, bir yaylovda chorva boqqanlar. Yurtboshimiz Islom Karimov ta’kidlaganlaridek, „Bizning ota- bobolarimiz ham, momolarimiz ham bir”.

1924 24 oktabrda RKP(b) MK plenumi so‘nggi nuqta qo‘ydi. Nixoyat, 1924 yilning 27 oktabrida bo‘lib o‘tgan SSSR BMIK sessiyasi 0‘rta Osiyoda milliy- hududiy chegaralanish’tkazish tadbirlarini to‘la ma’qulladi.

0‘rta Osiyo xududida shu davrga qadar hukm surib kelgan uch davlat: Turkiston ASSR, Buxoro va Xorazm respublikalari o‘rnida endilikda 0‘zbekiston SSR, Turkmaniston SSR, shuningdek, 0‘zbekiston SSR tarkibida Tojikiston ASSR tuzildi. Kirgizlar yashagan xududlar Qoraqirg’iz (Kirg‘iziston) muxtor viloyatiga birlashtirilib RSFSR tarkibiga, Turkistonning qozoklar yashaydigan tumanlari Qozog’iston ASSR ixtiyoriga berildi. Qoraqalpokdar yashaydigan

xududlar Qoraqalpoq muxtor viloyatida birlashtirilib tarkibiga kiritildi. 0‘lkada beshta milliy davlat birlashmalari tashkil etildi. Natijada, yagona Turkiston xalklari bir-biridan sun’iy ravishda uzoqlashtirildi. Bu o‘sha sovetlarga o‘lkada o‘z xokimiyatini mustaxkamlash uchun katta imkoniyatlar yaratib berdi.

Milliy chegaralanish natijasida 0‘zbekiston SSR tashkil etildi. Uning tarkibiga quyidagi xududlar kiritildi:

• 
  Turkiston ASSR dan 9 ta uezd, 133 tuman va 7 qishloq okrugi;
  
• 
  Buxoro respublikasining 9 ta viloyati; Xorazm respublikasining 23 ta tumani.
  

0‘zbekiston SSR tashkil etilgan paytda uning xududi 312394 kv. km.ni, aholisi 4 mln. 447 ming 55 kishini tashkil etar edi. 1926 yil ma’lumotlari bo‘yicha, milliy tarkibiga ko‘ra aholining 74,2 foizini o‘zbeklar, qolganlarini esa boshqa millatlar tashkil etar edi. 0‘zbekiston SSRning dastlabki poytaxti Buxoro bo‘lgan. Biroq ko‘p o‘tmay

• 
  1925 yil aprelda poytaxt Samarqand qilib belgilandi. 1930 yil oxirida poytaxt Toshkentga ko‘chirildi. 0‘zbekiston SSR xududida butun xokimiyat 0‘zbekiston SSR sovetlarining ta’sis qurultoyiga qadar Muvaqqat Inqilobiy ko‘mita ixtiyoriga berildi. Buxoro respublikasi xukumati raisi, taniqli davlat arbobi Fayzulla Xujaev 0‘zbekiston SSR Inqilobiy ko‘mitasi raisi qilib tasdiqlandi.
  

1923. 
      yil 13 fevralda Buxorodagi Xalq uyida umum 0‘zbek sovetlarining birinchi qurultoyi ochildi. Qurultoy ,,0‘zbekiston Sovet Sotsialistik Respublikasi tuzilganligi to‘g‘risidagi Deklaratsiya”ni qabul qildi. Qurultoyda davlat xokimiyati oliy organlari tuzilganligi rasmiylashtirildi. 0‘zbekiston SSR Sovetlari Markaziy Ijroiya Kumitasi Raisi lavozimiga farg‘onalik dehqon, „q’shchi” uyushmasi rahbarlaridan biri Yuldosh Oxunboboev saylandi. Uzbekiston SSR xukumati — Xalq Komissarlari Kengashi Raisi lavozimiga Fayzulla Xo‘jaev tasdiqlandi. Milliy chegaralanish davrida 0‘rta Osiyoda faoliyat ko‘rsatib kelgan partiya, komsomol va xo‘jalik tashkilotlarida ham bir qator tashkil iy o‘zgarishlar amalga oshirildi. Turkiston, Buxoro va Xorazm Kommunistik partiyalari, komsomol va xo‘jalik tashkilotlari, kasaba uyushmalari qayta tashkil etildi.
      

Sovet xukumati Uzbekistonda o‘zining rasmiy partiya, sovet, komsomol va xo‘jalik tashkilotlarini tuzib, asta-sekin siyosiy va iqtisodiy tayanchini mus- tahkamlab bordi. Bu esa unga O‘zbekistonda keng miqyosda bolshevistik siyosat yuritish imkoniyatini berdi.