1-mavzu: O‘quvchi yoshlarni jismoniy statusiga xudud xususiyatlarining ta’siri Reja

1-mavzu: O‘quvchi yoshlarni jismoniy statusiga xudud xususiyatlarining ta’siri


Reja:


1.1.Ijtimoiy meros” ning inson rivojidagi o‘rni.
1.2.Inson jismoniy statusiga xudud xususiyatlarining ta’siri va gemeroxron tushunchasi.


1.3. Yoshlarning rivojlanishidagi sensitiv davri.
1.4 .Xulosa.
1.5. Foydalanilgan Adbiyotlar.

1.“Ijtimoiy meros” ning inson rivojidagi o‘rni.

Konsepsiya va dalillarni majmuini baholashda individual rivojlanishning biologik va ijtimoiy omillarning umumilliy holatlariningdan muammoga qarashzarur, ontogenezning turli etaplarini hisobga olgan holda jismoniy tarbiyaning asosiy konuniyatlariga tegishli, ularning mazmunida teoriya va tajriba uchun individning jismoniy rivojlanishini ongli boshkarish va uning jismoniy tayyorgarligi. Odamning ijtimoiy mavjudot sifatida rivojlanishida asosiy o‘rinni «ijtimoiy meros”- indivnd tomonidann butun insoniyat tajribasinn o‘zlashtirishi egallaydi.
Odamning jismoniy rivojlanishi jarayoniga bir tomonlama karashlarni engib o‘tishga intilib uning boshlarini uch xil «dastur” da:biologik, ijtimoiy -ekologik va antogenetik ko‘rib chiqish taxmin kilinadi. Odam rivojining ijtimoiy-ekologik dasturi organizmning hayotiy sharoitlari va tashqi sabablar tizimi ta’siri bilan ta’minlanadi. Ularning o‘rnini baholayotganda, aytish joizki irsiyatning biologik tomoni odsiy odam shakllanishida asosni tashkil etadi.
Lekin o‘z-o‘zidan biologik – odamning to‘lik shakllanishida asosiy rol o‘ynamaydi va erishiladigan hususiyat va iktidorning rivojlanishi darajasini belgilaydi, ayniksa, egallanadigan ko‘nikishlarni. Asosiy rolni bunda hayotiy tajriba, faol harakat, tarbiya atrof muhit bilan umuman chegarasiz o‘zaro munosabatlar imkoniyati va uning badiy o‘zgarishi.
Odamning antogenetik rivojlanish jarayonini o‘rganish uchun sifati yuzasidan bir xil bo‘lmagan davrlarning ajratilishi va uning shakllanishi zarur. Uning o‘rganish turli yoshlar davridagi organizmning morfo-funksional o‘zgarishlarning hususiyatlari aniklanishga olib keldi. Shunday kilib, bu o‘sish va rivojlanish jarayonlari yoshdagi farklarni belgilab, ketma-ketlikda davom etadi.

2.2.Inson jismoniy statusiga xudud xususiyatlarining ta’siri va gemeroxron tushunchasi. Shuningdek, anikki individual rivojlanishning turli geteroxron tomonlarnida o‘z aksini topganidek va butun hayoti davomida organizmning turli tizim va organlarning shakllanishi etilishi, rivojlanishi sinxron va bir teisda emas. Rivojlanish geteroxronligi katta o‘lchov, og‘irligi. Organlar shakli, sifat va mikdor ketma-ketlik farqida namoyon bo‘ladi. Organizm tizimlari va organlarning gistomorfologik va funksional hususiyatlariga tegishli. Shunday kilib bolalar morfologiyasida bir xil yoshdagi bolalar yuragining o‘lchovlari, shakli, shuningdek mushak tizimi apparatning tuzilishida individual farklar ko‘rsatilgan.

Geteroxronlik tomonlaridan biri tuzilishi darajasining kiyoinligiga bogliq, bir xil funksional tizimining alohida fragmenti etilishning turli templarda namoyon bo‘ladi.
Geteroxronlikning boshqa tomoni organizmning turli davrlarda kerak bo‘ladigan turli strukturalar etlishi va shakllanishi davrning mos kelmasligi bilan belgilanadi. Jarayonga nafaqat yosh , balki shu jarayon borayotgan sharoit ham ta’sir kiladi, shuning uchun bir xil davrda bir xil organlarda ko‘pgina bolalarda turli o‘zgarishlar bo‘ladi.
Volnerning ta’kidlashicha, pasport yoshi doimo “Biologik” ga mos kelavermaydi.
Ontogenezning turli tomon geteroxronligi organizm rivojlanishning barcha qonuniyatlari b!shan bogliq holda ko‘rib chiqish lozim. Lekin bu erda aytib o‘tish kerakki, pdegaogika nuqtai nazaridan o‘smirlar va bolalar rivojlanishi ontogenezini kalendar bo‘yicha bo‘linishi etarli emas.
Har bir rivojlanish fachasi xujayralar apparatining genetik darajada bir vaktda voqealar zanjiriga tuzilishi bilan belgilanadiyu Fazaning chegaralaridagi rivojpanish jarayonlari.Odamning jismoniy statusiva jismoniy rivojlanishini aniqlovchi faktorlar sistemasida harakat faolligi boshlovchi rol o‘ynashi inkor etib bo‘lmas dalildir.
Harakat og‘irligi yurak-kon tomirlari, bezlari faoliyati, (kostnaya-suyakli) to‘qimaning rivojlanishi va mushak tizimida, organizmning tashqi muhit ta’siriga qarshiligida yakkol namoyon bo‘ladi. Aynan aktiv harakat jarayonida Yangi davriy aloqalar o‘rnatiladi. Yangi-yangi shartli reflektor alokalar paydo bo‘ladi.

3.Yoshlarning rivojlanishidagi sensitiv davri

Rivojlanish davrining gankidiy tarktirovkasi ham bor. Masalan: ba’zi mualliflar yosh davrlarini bir biriga boglaydi. Boshqalari, tanqidiy davrlarni ontogenezda organizm potensiyalarining fazalari sifatida organizmga spetsifik ta’sir ko‘rsatganda ma’lum yukori javob keltirib chiqaradi. Bu “Sensitiv davr” deyiladi.
Aytish kerakki, tanqidiy sensitiv davrlar bolalarning ba’zi jismoniy kobiliyatlariga ta’sir o‘tkazishda juda axamaiyatli, bu jismoniy tarbiyani qurishda imkon yaratadi.
Odamning jismoniy potensiali rivojlanish vaqtida chegaralangan boshka rivojlanishdagi asosiy o‘zgarishlar esa asosan bolalik va o‘smirlik davrida bo‘lishi isbotlangan.
Bolalar va o‘smirlar jismoniy ontogenetik rivojlanishini ayrim tomonlarini taxlil qilganda tadkikotlar tankidiy sensitiv davlar borligini isbotladi va ular tashqi va ichki faoliyat va xususiyatlarda namoyon bo‘ldi.
Hozirgi kunda aniklanishicha tanqidiy yoki sensitiv davrlar irsiy chegaralanmagan, balki ma’lu mikdorda faollik, uning turi va yo‘naltirilganligiga bogliq.
Bolalarning o‘sishi va rivojlanishi vaqtida bir xil kechmasligi isbotlangan. Biroq bu jarayonning borishini belgilovchi ma’lum qonuniyatlari bor.
Turli sinflarning o‘quvchilari uchun tavsiya qilinadigan “faol dam olish”ning taxminiy vaqti me’yori (soat hisobida)Sport mashgulotlarnga tayyorgarlik jarayonrning mazmuni va uslublari sportchining yoshi, jinsi va tayyorgarlik darajasiga muvofik bo‘lnshi, shuningdek, o‘lkaning o‘ziga xos iklimi, joyi, sharoitn inobatga olinishi kerak. Bularga amal kilmaslik sport bilan shugullanadigan talabalar organizmi funksional tarmoklarining o‘ta charchashiga sabab bo‘lishi mumkin. Sport mashgulotlariga tayyorgarlik dasturi asta-sekin murakkablashishi, mashklar miqsori bo‘yicha ham, quvvati bo‘yicha ham birdan oshmasdan, bir me’yorda ko‘payib yoki takomillashib borishi kerak