2-modul. Sanoat korxonalarining zahira manbalari 4-mavzu. Korxonaning asosiy fondlari va ishlab chiqarish quvvatlari Reja

Kamayib boruvchi
usul- ya’ni qahtiy belgilangan eskirish me’yorini qo’llash mumkin 
bo’lsada, ko’pincha to’g’ri chiziqli usul asosida normal eskirish me’yoriga nisbatan ikki kara 
ko’paytirilgan me’yor qo’llaniladi, ya’ni amartizatsiya me’yori 20% bo’lsa, bu ikkiga ko’paytirilib 
amalga oshiriladi. (20 x2) 
Misol. Asosiy vositalarni amortizatsiya ajraatiladigan qismi 260000 so’mga teng bo’lsa,
foydalanish muddati 5 yil bo’lsa, tugatilish qiymati 26000 so’mga teng bo’lsa, u holda 
1 yil uchun 260000+100 * 40=104000 
2 yil uchun (260000- 104000)+100 * 40= 156000+100*40 = 62400 
3 yil uchun (156000- 62400)=100 * 40+ 93600+100*40 = 37440 
4 yil uchun (93600-37440)+100 * 40= 56160+100*40 = 22464 
5 yil uchun 56160-22464-26000=7696 
Bu usulni avfzalligi shundaki asosiy vosita yangiligi davrida amartzatsiya miqdori yuqori 
darajada ajratiladi. 
4.Sonlar yig’indisi usuli- eskirish asosiy vositalarni xizmat qilish muddati yig’indisi orqali 
aniqlanadi. Yuqori misol asosida ko’rib o’tamiz. 
1+2+3+4+5q15 
1 yil uchun (5:15) *260000=86666 
2 yil uchun (4:15) *260000= 69333 
3 yil uchun (3:15) *260000= 52000 
4 yil uchun (2:15) *260000= 34666 
5 yil uchun (1:15) *260000= 17333 
Jadallashtirilgan amortizatsiya samarasi 
Hozirgi vaqtda notekis amortizatsiya rivoj topmoqda. Bunda, foydalanishning birinchi 
yillarida jihozlar qiymatining katta qismi ishlab chiqarish xarajatlariga qo’shiladi. Masalan, 
birinchi yilda – 50%, ikkinchi yilda – 30%, uchinchi yilda – 20%. Bu korxonada inqiroz sharoitida 
qilingan xarajatlarni tezroq qoplab va ularni jihozlar narxini yangilash imkonini beradi. 
Asosiy kapitaldan jadallashtirilgan amortizatsiya ajratmasi talab yoki taklif va boshqa 
holatlardan bog’liq bo’lmagan holda kapital mablag’ lar jamg’ arilishi rag’batlantiriladi. 
Birinchidan, soliq hissasini qo’shimcha qisqarishi, soliqqa tortilgan balans foyda 
qisqarishiga to’g’ri keladi, soliq darajasining progressivligi qisqarib boradi. Masalan, balans foyda 
3 barobarga qisqarsa, soliq kam stavkada to’langanda, sof foyda 2 barobarga qisqaradi.