2. Mehnat bozori, mehnat taklifi va mehnatga bo’lgan talab

2. Mehnat bozori, mehnat taklifi va mehnatga bo’lgan talab.
Mehnat bozorida ishchi kuchiga talab - bu firmalarning ishchi kuchiga talabidir. Taklif ishchilar tomonidan bo’ladi.
Mehnat bozori raqobatlashgan bo’lgani uchun mehnat narxi bozor tomonidan shakl-lanadi va unga bozor sub’ektlari ta’sir qila olmaydi (raqobatlashgan iste’mol bozoridagi kabi). Bu barcha ishchilar qaysi firmada ishlashidan qat’iy nazar, bir xil ish haqi oladi va firmalar bu narxni oldindan berilgan narx sifatida qabul qiladilar. Shuning uchun ham alohida firma uchun mehnat resurslari taklif chizig`i gorizontal, ya’ni u absolyut elastik.
2-rasmda raqobatlashgan mehnat bozoridagi muvozanat nuqta E nuqta bilan ifo-dalanadi. Muvozanat ish haqi We* bo’lganda foydani maksimallashtiradigan mehnat resurslari miqdori L*e ga teng bo’ladi. Ishchi chekli unumdorlik nazariyasiga ko’ra, mehnatning to’liq mahsulotini oladi. Shuning uchun firmaning mehnat uchun chekli xarajati ish haqiga teng.
MRC W*  MRP<sub>L</sub>,
bu yerda MRC - firmaning mehnatga bo’lgan chekli xarajati.
Raqobatlashgan mehnat bozorida har bir ishchining ish haqi We* ga teng bo’lgani uchun, firmaning ishchilarga beradigan umumiy ish haqi xarajatlari 0L*<sub>e</sub>EW<sub>e</sub> to’rt-burchak yuziga to’g`ri keladi (2-rasm). Ish haqining o’zgarishi ishchi kuchiga bo’lgan talabni o’zgartiradi. Agar ish haqi dan gacha oshsa (3-rasm), yollanadigan ishchilar soni dan gacha qisqaradi; agar ish haqi gacha pasaysa, ishdagi ishchilar soni gacha oshadi. Mehnat bozorida firma foydasini maksimallashtiradigan shart, ya’ni mehnatni chekli daromadliligining ish haqi stavkasiga tengligi iste’mol bozoridagi MR  MC shartga o’xshashdir.

3-rasm. Ishchi kuchiga talab bilan ish haqi o’rtasidagi bog`liqlik.


(1) va (3) tenglikdan foydalanib quyidagi munosabatni yozamiz.
MRP_L = MP_L * MR = W tenglikning ikkala tomonini chekli mahsulot MP_L ga bo’lamiz. Natijada quyidagini olamiz:
MR  W / MP_L (4)
W * L /Q  MRC
(4) - munosabatning chap tomoni ish haqi stavkasining bir birlik mahsulot ishlab chi-qarish uchun ketgan mehnat sarfiga ko’paytirilganiga teng,ya’ni bu ishlab chiqarishning chekli xarajatidir.
Tarmoq bo’yicha mehnat bozorini ko’rib chiqamiz. Umumiy bozor talabi tarmoq-dagi firmalar talablari yig`indisi bilan aniqlanadi (4-rasm).