2-mavzu: Pul nazariyalari to`g’risida umumiy tushuncha

To`lov topshiriqnomalari orqali naqd pulsiz hisob kitoblarni amalga oshirish tartibi:

Sotib oluvchining banki (5)

Mol yetkazib beruvchining banki (7)
6




8
4

Mol yetkazib beruvchi

Sotib oluvchi
2
1


3
1-to`lovlarning oldi-sotdi shartnomasini tuzish. 2-tovarlarni jo`natish. 3- tovarlar bilan bog’liq hujjatlarni sotib oluvchiga jo`natish. 4-sotib oluvchi o`z bankiga to`lov topshiriqnomasini yozadi. 5-sotib oluvchining banki to`lov topshirig’iga asosan to`lovni amalga oshiradi. To`lov summasini sotib oluvchi joriy hisob raqamidan olinib, mol etkazib beruvchining vostro hisob raqamiga o`tkaziladi. 6-sotib oluvchining banki mol etkazib beruvchining bankini 5-operatsiya bajarilganligi to`g’risida yozma ravishda xabardor qiladi. 7-mol etkazib beruvchining banki to`lov summasini mol etkazib beruvchining joriy hisob raqamiga o`tkazadi. 8-mol etkazib beruvchining joriy hisob raqamidan ko`chirma. To`lov topshiriqnomalariga xos bo`lgan asosiy avzallik bu tovarlarning sifatini nazorat qilishning mumkinligidir. Bu shakl quyidagi kamchiliklarga ega:

1. 
   To`lov kafolatlanmagan
   
2. 
   To`lov topshiriqnomalarida tovarlar summasining ma`lum qismini oldindan to`lab qo`yish qo`llaniladi. Bunda sifatsiz tovarlar etkazib berish va tovarlarni vaqtida etkazib bermaslik riski yuzaga keladi. Evropa davlatlarida va AQSHda naqd pulsiz hisob kitoblarda tijorat banklarining kafolarlaridan foydalaniladi. Tijorat banki beradigan kafolatning 2 turi mavjud:
   

1. 
   Mijozning to`lov majburiyatlari bo`yicha beriladigan kafolat
   
2. 
   Etkazib beriladigan tovarlarning sifati bo`yicha beriladugan bank kafolati
   

Taraqqiy etgan mamlakatlarda yuridik shaxslar o`rtasidagi hisob kitoblarda hisob kitob cheklari keng qo`llaniladi. Ushbu cheklar orqali hisob kitoblar quyidagicha amalga oshiriladi:



Sotib (3) oluvchining banki (11)

Mol yetkazib beruvchining banki (9)