2-mavzu: Milliy g`oyaning nazariy kontseptual asoslari

Milliy g`oyani xalq ishonchi hamda e`tiqodiga aylantirish vazifalari

Mamlakatimizning bozor iqtisodiyoti munosabatlariga o`tishi, jamiyatning ijtimoiy-siyosiy, ma`naviy hayotini erkinlashtirmoqda. Ma`lumki, jamiyatni tashkil qilgan ijtimoiy-siyosiy qatlamlarning manfaatlaridagi xilma-xillik qonuniy tarzda ular o`rtasida manfaatlar xilma-xilligini namoyon etish bilan.birga erkin va mushtarak maqsadlarni ham keltirib chiqaradi. Jahondagi rivojlangan davlatlarning tarixiy tajribalari shu manfaatlar mushtarakligini o`z vaqtida, oqilona hal qilishning yo`llarini, vositalarini topish jamiyatning barqaror taraqqiyoti garovi ekanligini va aksincha, mamlakatlarning g`oyaviy ojizligi, noshudligi milliy parokandalikka olib kelib, xalqni qullikka mahkum qilishini qayta-qayta isbotlab bergan. Ana shu holatni oldini olishda mamlakat ichida xalqning milliy g`oyaga bo`lgan ishonch va e`tiqodi ularniumummilliy maqsad yo`lida jipslashtiradi.

Shuning uchun ham Prezidentimiz I.A.Karimov mustaqillikning dastlabki yillaridanoq, mamlakatimizda yashayotgan barcha ijtimoiy-siyosiy qatlamlarni, tabaqalarni, millat va elatlarni Vatan ravnaqi, yurt tinchligi-osoyishtaligi, xalq farovonligi g`oyasi atrofida jipslashtirishga alohida e`tibor berib kelmoqda. Bu milliy rivojlanishning istiqbollarini kafolatlaydi. Buning asosiy omili, umumiy nuqtasi — mamlakatimizda yashayotgan barcha fuqarolarni: millatidan, irqidan, diniy e`tiqodidan, iqtisodiy ahvolidan, siyosiy mavqeidan, qaysi partiyalarga mansubligidan qat`iy nazar, umummillat manfaatlarini ifodalaydigan istiqlol g`oyalari ularning ishonch va e`tiqodidan joy olishi hamda shu g`oya asosida birlashtirishdan iborat. Bu vazifani bajarish, mamlakatimizda demokratik, adolatli-huquqiy davlat, fuqarolik jamiyati qurishning zaruriy sharti bo`lib qolmoqda.

Bu vazifalarni bajarilishida o`tmish jamiyatning g`oyaviy stereotiplaridan voz kechish, mustabid tizimning soxta tenglikka asoslangan, «qaychilab tekislash» eiyosati oqibatlarini bartaraf qilish, amalda mafkurasizlashtirishdan iborat bo`lgan hukmron siyosiy mafkura tazyiqining kishilar ongida hadik, shubha tarzida saqlanib qolishini siqib chiqarish muhim ahamiyat kasb etadi. Ayniqsa, kishilarning boqimandalik kayfiyatini batamom yo`qotish — g`oyaviy-mafkuraviy faoliyatning tarkibiy qismidir. Ana shu asoratlardan qutulish milliy g`oyaga ishonch va e`tiqodni mustahkamlaydigan ichki omillardan hisoblanadi. Totalitarizm tuzumining: «Davlat seni boqayapti, sen davlatga qul bo`lishing darkor», degan tamoyili g`oyaviy qaramlik va mafkuraviy mahdudlikka olib kelgan. Boqimanda odamning fikr erkinligi, siyosiy faoliyati chegaralangan bo`lib, xukmron mafkura nimani aytsa, shuni qiladigan passiv, loqayd, g`oyaviy kaltabin' kishilar qilib tarbiyalashga asoslangan edi.

Milliy g`oya va jamiyat mafkurasini shakllantirishning muhim ichki vazifalaridan biri — qurilayotgan jamiyatning munosib g`oyaviy-mafkuraviy zaminini yaratishdir. Xalqimizda: «Suv bo`lmagan joyda qamish o`smaydi», degan hikmatli so`zlar mavjud. Ma`lumki, qamishni o`rib tashlasangiz ham, yoqib yuborsangiz ham, bari bir o`sib chiqaveradi. Uni yo`q qilishning yagona chorasi — suvni quritishdir. Shunga ko`ra, milliy taraqqiyotimiz jarayoniga salbiy ta`sir ko`rsatishi mumkin bo`lgan g`oyalarning mamlakatimiz hududiga o`tishi va ildiz otishiga imkoniyat bermaslik uchun milliy g`oyaga ishonch va e`tiqod alohida ahamiyatga ega. Buning uchun milliy istiqlolimizga yot bo`lgan g`oyalarning yurtimizga kirib kelishi, Vatanga e`tiqodi sust, imoni, irodasi bo`sh kishilarning ongini tezroq zabt etadi. Chunki, g`oyaviy tarbiya chora-tadbirlari — g`oyaviy-mafkuraviy «infektsiya»ga nisbatan immunitetni vujudga keltirish, uning salbiy oqibatlariga qarshi kurashishga ko`ra samaraliroqdir. Buning uchun har biri nisbatan mustaqil, lekin bir-biri bilan o`zaro bog`liq bo`lgan: ijtimoiy, iqtisodiy, siyosiy, ma`naviy hayotni milliy-ma`naviy negizlarimizga tayangan holda, unga mos tarzda qurilishi muhim ahamiyatga ega.

O`zbekistonning bozor iqtisodiyoti munosabatlariga o`tish davridagi ijtimoiy vaziyatini tahlil qiladigan bo`lsak, bir tomondan, etnografik, demografik strukturasi, diniy e`tiqodlar xilma-xilligi uning xalqining hayot tarzi negizlarining rang-barangligi yagona milliy istiqlol g`oyalari doirasida birlashtirishga xalaqit qilmasligi lozim. O`zini O`zbekiston fuqarosi deb bilgan har bir insonni umumiy Vatan tuyg`usi, xalq farovonligi, erkin va farovon hayot qurish, millatlararo totuvlik bilan uzviy bog`liq milliy g`oya birlashtiradi. Ikkinchi tomondan, agar shunday e`tiqod va ishonch bo`lmasa, aynan shunday ijtimoiy muhit xususiyati g`ayriinsoniy, g`ayrimilliy g`oyalarning mamlakatimizga kirib kelishiga, ma`lum ma`noda qulay imkoniyatlar yaratish ehtimolini qoldiradi.

Mamlakatning bosqichma-bosqich yangi jamiyatga, bozor munosabatlariga o`tishi, iqtisodiyotdagi tarkibiy o`zgarishlar bilan bog`liq bo`lgan qiyinchiliklar, aholini, ayniqsa, yoshlarni ish bilan ta`minlash muammolari, agrar sohadagi islohotlarda erishilayotgan yutuqlar nisbatan sust kechayotganligi, aytish mumkinki, yot g`oyalarga nisbatan kishilarning ruhiy barqarorligini keltirib chiqaradi. Shuning uchun ham milliy istiqlol g`oyasini kishilar ongiga, hayot tarziga singdirishda iqtisodiy hayotdagi ijobiy o`zgarishlarning salmog`ini oshirish zarur.

Mamlakatimizda demokratik jamiyat qurish, siyosiy sohani erkinlashtirish, uning qonuniy-huquqiy asoslarini va turmushga tadbiq etishning mukammal mexanizmlarini yaratish bir tomondan, milliy istiqlol g`oyasining ijtimoiy-siyosiy hayotdagi ifodasi bo`lsa, ikkinchi tomondan, shu asos — milliy goyalarni xalq ishonchi va e`tiqodiga aylantirish va hayotga joriy etishning imkoniyati hisoblanadi. Shu bois aytish kerakki, mamlakatdagi siyosiy partiyalar, turli diniy konfessiyalar milliy istiqlol g`oyasi asosida kishilarni umumxalq manfaatlari yo`lida mushtarak maqsadlarga safarbar etishlari uchun imkoniyatlari mavjud.

Mustaqillikka erishgandan keyin milliy qadriyatlarning, muqaddas dinimizning tiklanishi milliy taraqqiyot uchun ma`naviy muhitni yaratib bermoqda. Buyuk ajdodlarimizning ma`naviy merosi g`oyaviy barkamollik uchun oziq bo`lmoqda, lekin shuni ham aytish kerakki, bizning tariximizga mahliyo bo`lib, kelajakni unutishga haqqimiz yo`q. Tarixiy tajribalardan saboq olish, undan xulosalar chiqarish milliy g`oyani, jamiyat mafkurasi sifatida xaly; ishonchi va e`tiqodiga aylantirish uchun zarur. Shuning uchun ham I.A.Karimov: «Jamiyatning har bir a`zosi o`z o`tmishini yaxshi bilsa, bunday odamlarni yo`ldan urish, har xil aqidalar ta`siriga olish mumkin emas. Tarix saboqlari insonni xushyorlikka o`rgatadi, irodasini mustahkamlaydi»⁵⁶, deb ta`kidlaydi. Bu haqiqatni anglash muhim. Bu milliy g`oyaga ishonch va e`tiqodni mustahkamlaydigan negiz — poydevordir.