2-mavzu: kimyoning asosiy qonunlari reja : Kimyoning asosiy qonunlari. Dalton atomistikasi

2. MODDA MASSASINING SAQLANISH QONUNI


Asoschilari: 1748 yil rus olimi M.V.Lomonosov va 1789 yil fransuz olimi A.Lavuaz’e.
Qoidasi: Reaksiyaga kirishayotgan moddalar massalari yig’indisi hosil bo’lgan moddalar massalari yig’indisiga teng bo’ladi. (Yadroviy reaksiyalarda modda massasining saqlanish qonuni amal qilmaydi). Kimyoviy reaksiya vaqtida juda katta energiya ajralishi bilan boradigan jarayonlarda massaning o’zgarishi kuzatiladi. Masalan: yadro va termoyadro reaksiyalari, vodorod bombasining portlashi va h.k. 1905 yilda A.Eynshteyn massa o’zgarishini quyidagi formula bilan ko’rsatib berdi. m – modda massasi, E – jarayonda ajralgan energiya miqdori, s – yorug’lik tezligi (300000000 m/sek). Boshqa barcha jarayonlar moddaning massasini saqlanish qonuniga amal qiladi. Qonunini yaratishda M.Lomonosov “RETORTA” degan asbobdan foydalangan. Masalan:

Atom – molekulyar ta’limot modda massasining saqlanish qonunini quyidagicha tushuntiradi: Kimyoviy reaksiya vaqtida atomlarning umumiy soni o’zgarmaydi, faqat ular qayta guruhlanadi. Modda massasining saqlanish qonuni kimyoning asosiy qonuni hisoblanadi. Kimyoviy reaksiyalar bo’yicha barcha hisoblashlar shu qonunga asoslanib bajariladi.
Hozirgi zamonaviy talqini qoidasi: Reaksion sistemadagi moddalar massalari va sistemadan ajralayotgan yoki yutilayotgan energiyaga ekvivalent massa summasi doimiy.