2-mavzu. Fotosintez va pigmentlar. Fotosintezning yorug‘lik va qorong‘ulik reaksiyalari

 
 
Fototizimning shikastlanishi 
Fotosintetik apparatning chidamliligini ta’minlovchi yana bir muhim omil bu fotoingibirlanish 
hisoblanadi. Bu jarayon II fototizimlar reaksiya markazlarida ortiqcha qо‘zg‘alish yuzaga kelganda uni 
inaktivatsiyalayda va yо‘qotilishiga olib keladi. Fotoingibirlanish molekulyar jarayonlarning fotosintezda 
ortiqcha nur intensivligini ingibirlovchi murakkab tizimlaridan tashkil topadi
 
9 bо‘limda batafsil kо‘rib chiqilganidek, fotoingibirlanish boshlang‘ich bosqichlarda 
qaytariluvchi jarayon hisoblanadi. Uzoq vaqt bu jarayonnnig tо‘xtab qolishi tizimning ishdan chiqishiga 
olib keladi. Bunda II fototizimlar reaksiya markazlari qayta tiklanishi va tuzilishiga ehtiyoj paydo bо‘ladi. 
Bu shikastlanishning asosiy sababi ham II fototizimlardagi reaksiya markazlarining asosiy qismlarini 
tashkil qiluvchi D1 oqsili hisoblanadi. D1 oqsilining ortiqchi yorug‘lik ta’sirida shikastlanishi uning 
membrana devorlaridan ajratib yuborilishiga va qayta sintezlangan molekulasi bilan almashinishiga olib 
keladi. II fototizimlar reaksiya markazlarining boshqa komponentlarining yorug‘lik intensivligining 
yuqori darajalarida shikastlanishi kuzatilmaydi, shu sababdan D1 oqsilining yorug‘likning ortiqcha 
intensivligi ta’sirida shikastlanishi va qayta sintezlanishiga ehtiyojning praydo bо‘lishi yorug‘lik ta’sirida 
fototizimning ishlashini izdan chiqarivchi yagona omil bо‘lib hisoblanadi.
 
I fototizimlar kislorodning faol shaklidan himoyalangan bо‘ladi. I fototizimlar kislorodning faol
shaklidan mustahkam kо‘rinishdagi himoya tizimiga ega. I fototizimlar akseptori hisoblangan 

---

ferredoksin superoksid kislorod kо‘rinishidagi molekulyar kislorodni tezda bartaraf qila oladigan kuchli 
qaytaruvchi hisoblanadi. Bu jarayon elektronlar uzatilishi natijasida NADF + ning kamaytirilishi va 
boshqa jarayonlar bilan birga boradi. Superoksidlar biologik membranalar uchun juda ham zararli bо‘lgan 
kislorod shakllaridan biri hisoblanadi. Superoksidlar dismutaza va askorbatperoksidaza kabi bir qator 
fermentlarga ta’sirotlarga uchrashi bilan shakllanishi mumkin.