Xloroplast oqsillarining kо‘pchiligi sitoplazma muhitidan tashib olinadi.
Xloroplast oqsillari xloroplast yoki yadro DNK larida kodlanishi mumkin. Xloroplast kodlangan
oqsillari xloroplast ribosomalarida sintezlanadi. Yadro kodlangan oqsillar esa sitoplazmalardagi
ribosomalarda amalga oshadi va undan keyin xloroplastlarga transportirovka qilinadi. Kо‘pgina yadro
genlari intronlarndan iborat bо‘ladi ya’ni oqsillarni kodlashga tо‘sqinlik qiladigan asoslarga ega bо‘ladi.
mRNK intronlarni qayta ishlab beradi va oqsillarni sitoplazmalarda sintezlanishi uchun zamin yaratib
beradi.
Xloroplastlar xususiyatlari amalga oshishi uchun zarur bо‘ladigan genlar xloroplastlar va yadro
gneomlarida murakkab bо‘lmagan model asosida taqsimlangan bо‘ladi, ammo ikkala tizim ham
xloroplastlarning hayotiy jarayonlari uchun muhim omillar bо‘lib xizmat qiladi. Xloroplast oqsillarini
kodlovchi yadro genlari ekspress nazorati fitoxromlar vositasida va havorang nur va shuningdek boshqa
omillar ishtirokida, yorug‘likka bog‘liq bо‘lgan boshqarilish jarayonlari ishtirokida murakkab xususiyatli
bо‘ladi.
Sitoplazmalarda sintezlangan xloroplast oqsillarining tashilishi qat’iy jarayonlar asosida amalga
oshadi. Masalan uglerod fiksatsiyasini (tо‘planishini) ta’minlovchi ribusko (ribulozobifosfatkarboqsilaza)
fermenti ikki tipli subbirlikka ega bо‘ladi. Ular yirik subbirlikka ega xloroplastlar oqsillari va yadrolarda
kodlangan kichik subbirliklar. Ribulozobifosfatkarboqsilaza kichik subbirliklari sitoplazmalarda
sintezlanadi va fermentlar tо‘planadigan xloroplpst qismlariga transportirovka qilinadi.
Shu va shunga о‘xshash holatlarda yadro kodlangan xloroplast oqsillari о‘tmishdosh oqsillar
kо‘rinishida sintezlanadi va ketma ketlikni ta’minlovchi tranzit peptid shakli bilan ma’lum bо‘lgan N
tugallangan aminokislota ketma ketligida tugaydi. Bu tugallanuvchi ketma ketlik о‘tmishdosh oqsilni
xloroplastlarga о‘tkaziladi, ularning kesilishini va tashqi va ichki membrana qismlari orqali о‘tishini
yengillashtiradi. Yadroda kodlanadigan va xloroplastlarda о‘z xossalarini namoyon etadigan, elektron
tashuvchi plastotsianin oqsili suvda eriydigan oqsil hisoblanadi. О‘z xususiyatlarini bajaradigan
yoriqchalarga yetib borishi uchun u о‘tkazilish yо‘llarida uchta membranani kesib о‘tadi. Plastotsianin
tranzit peptidlpri juda yirik shu sababli bu peptidlar bir necha bosqichlarda qayta ishlanadi.
Xlorofillar biosintezi va ularning parchalanishi murakkab jarayon hisoblanadi. Xlorofill
fotosintez jarayonlarida yorug‘likni yutuvchi, energiyani va elektronlarni tashish xususiyatiga ega
murakkab molekulyar tuzilishga ega. Boshqa barcha biomolekulalar kabi xlorofillar ham oddiy
molekulalar murakkab molekulalarni tuzishda foydalaniladigan biosintez jarayonlaridan hosil bо‘ladi.
Xar bir biosintez jarayoni bosqichlari fermentlar tomonidan katalizlanadi. Biosintezning xlorofill hosil
bо‘lishi jarayoni bir necha bosqichlardan
iborat. Jarayonlarni bir necha bо‘limlarga ajratish
mumkin. Har bir bо‘limlarni alohida kо‘rib chiqamiz. Jarayonlar hujayralar tomonidan yaxshi
boshqariladi va nazorat qilinadi. Ushbu holat jarayonlarning ajralmas qismi hisoblanadi chunki erkin
xlorofill va kо‘pgina biosintetik oraliq moddalar hujayra komponentlariga zarar yetkazishi mumkin.
Shikastlanishlar natijalari turlicha bо‘lishi mumkin. Masalan xlorofill samarali darajada yorug‘likni
о‘zlashtirsada uning tarkibida mos oqsillar bо‘lmasligi natijasida о‘zlashtirilgan energiyani utilizatsiya
(issiqlik kо‘rinishida ajratib yubora olmaydi) qila olmaydi va natijada toksik singlent kislorod hosil
bо‘ladi.
Qari barglarda xlorofillarning hosil bо‘lishi bisintez yо‘llaridan biroz farq qiladi. Birinchi farq
xlorofillaza nomi bilan ma’lum ferment yordamida fitol dumlarining uzilishi va keyinchalik magniy de-
xelataza ishtirokida magniyning ajratib yuborilishi.. Undan keyin porfirin strukturasi kislorodga bog‘liq
holda tetrapirrol halqasining ochiq zanjiri kо‘rinishida ochiladi.
Tetrapirrol suvda eriydigan kо‘rinishda modifikatsiyalangan bо‘ladi va rangsiz mahsulotlar hosil
qiladi. Ushbu rangsiz metabolitlar qari xloroplastlardan ajralib chiqariladi va ular doimiy sqvlab
turiladigan vakuolalarga tashiladi. Keyinchalik xlorofill metabolitlari ishlatilishi va qayta ishlanishi, ular
xloroplastlarga assotsirlangan bо‘lsada, yangi oqsillar hosil bо‘lishi uchun foydalaniladi. Oqsillarning
retsirkulyatsiyasi (qayta aylanishi va tiklanishi) о‘simliklarning azotni tejash imkoniyatini yaratadi.
