2-ma’ruza. Mavzu: D. I. Mendelyev davriy qonuni va davriy sistemasi. Vodorod atomining tuzilishi. Vodorodning fizik-kimyoviy xossalari

2Na+2H2O=2NaOH+H2↑

2K+2H2O=2KOH+H2 ↑

Ca+2H2O=Ca(OH)2+H2↑

Boshqa metallar ham suvning tarkibidan vodorodni siqib chiqarishi mumkin ammo reaksiya ancha yuqori haroratda boradi. Masalan, suvda temir ta’sir ettirib vodorod olish uchun suv bug’i 8000 ga qadar qizdirilgan temir ustidan o’tkaziladi;

3Fe+4H2O↔Fe3O4+4H2↑+148,11 kJ

2. Elektrokimyoviy usul. Suv elektr toki ta’sirida vodorod va kislorodga ajratiladi: 2H2O=2H2↑+O2↑

• 2. Elektrokimyoviy usul. Suv elektr toki ta’sirida vodorod va kislorodga ajratiladi: 2H2O=2H2↑+O2↑
• 3. Konversiya usuli. Agar ko’mir cho’g’i ustidan suv bug’i o’tkazilsa vodorod va uglerod (II)-oksidining aralashmasi hosil bo’ladi: C+H2O=H2+CO hosil bo’lgan bu aralashma suv gazi deyiladi. Sanoatda suv gazining ahamiyati katta undan nihoyatda ko’p moddalar sintez qilinadi. Shuning uchun ko’pincha sintez gazi deb ham yuritiladi. Sintez gazidan vodorod va uglerod (II)-oksidini ajratish uchun unga suv bug’i aralashtiriladi va aralashma qizdirilgan Fe2O3 ustidan o’tkaziladi. Bunda uglerod (II)-oksidi suvning kislorodini o’ziga biriktirib olib,CO2 ga aylanadi , Fe2O3 esa katalizator vazifasini bajaradi. CO+H2O↔CO2+H2↑. Bu reaksiya natijasida hosil bo’lgan vodorodga CO2 aralashgan bo’ladi. Uni CO2 dan ajratish uchun aralashma 20 atm.bosim ostida suv orqali o’tkazilsa, CO2 suvda qoladi.

Konversiya usulida vodorod ajratib olish eng ko’p qo’llaniladigan usuldir. Metanni ham konversiya qilish mumkin. 2CH4+2H2O+O2=6H2+2CO2.Bu reaksiya 950-1100 0C haroratda Ni,Co,Al,germaniy ,sirkoniy oksidlarining aralashmasidan tayyorlanadi. CH4=C+2H2

• Konversiya usulida vodorod ajratib olish eng ko’p qo’llaniladigan usuldir. Metanni ham konversiya qilish mumkin. 2CH4+2H2O+O2=6H2+2CO2.Bu reaksiya 950-1100 0C haroratda Ni,Co,Al,germaniy ,sirkoniy oksidlarining aralashmasidan tayyorlanadi. CH4=C+2H2
• 4.Koks gazidan vodorod olish toshko’mirni havosiz joyda qizdirishdan ajralib chiqadigan gazlar aralashmas-koks gazining 50-60% vodorod bo’ladi.Koks gazi past haroratda ssovutilsa,barcha gazlar suyuq holatga o’tadi,vodorod esa gaz holida ajralib chiqadi.
• 5.Kislotalardan vodorodni ajratib olish laboratoriya sharoitida suyultirilgan HCI va sulfat kislotaga Zn metali ta’sir ettirilib vodorod olinadi 2HCI+Zn=ZnCI2+H2