2-ma’ruza. Mavzu: D. I. Mendelyev davriy qonuni va davriy sistemasi. Vodorod atomining tuzilishi. Vodorodning fizik-kimyoviy xossalari

2-va 3- davr o’zaro taqqoslansa ularning xossalaridagi davriylik aniq ko’rinib turadi; natriyda litiy, magniyda berilliy, alyuminiyda esa bor, kremniyda uglerod, fosforda azot, oltingugurtda kislorod, xlorda ftor, argonda esa neonning xossalariga o’xshash xossalar bor.

• 2-va 3- davr o’zaro taqqoslansa ularning xossalaridagi davriylik aniq ko’rinib turadi; natriyda litiy, magniyda berilliy, alyuminiyda esa bor, kremniyda uglerod, fosforda azot, oltingugurtda kislorod, xlorda ftor, argonda esa neonning xossalariga o’xshash xossalar bor.
• To’rtinchi davr kaliy bilan boshlanadi.Kaliyning xossalari natriyning xossalariga o’xshaydi, kalsiy esa magniyga o’xshaydi. Kimyoviy xossalari jihatdan o’xshash elementlar analoglar deb yuritiladi. Ular davriy jadvalda ustma-ust joylashgan. Bunday vertikal qatorlar guruhlar deyiladi. Davrlar esa gorizontal holda joylashadi.

Vodorod atomining tuzilishi. Vodorodning fizik-kimyoviy xossalari.

Vodorod atomining tuzilishi. Vodorodning fizik-kimyoviy xossalari.

Davriy sistemada 1-o’rinda eng yengil element vodorod turadi, uning atom massasi 1,0079, shu sababli uning tartib raqami 1 dir. Uning bitta elektroni bo’lib,mana shu elektroni hisobidab u kimyoviy reaksiyaga kirishganida bir valentlikni namoyon qiladi.Vodorod tabiatda erkin holda ham birikmalar holida ham tarqalgan.Vodorod yengil gaz bo’lgani uchun havoning yuqori qatlamida asosan quyosh va yulduzlar sistemasida ko’p tarqagan. Quyoshning qariyib 50% ini vodorod tashkil qiladi deb taxmin qilinadi. Suvda 11,11%, tuproq tarkibida esa 1% ini tashkil etadi.

Vodorodni XVI asrda Paratsels kashf etgan, 1766-yilda ingliz olimi Kavendish, 1783-yilda esa Lavuazye vodorodning xossalarini aniqladi.

• Vodorodni XVI asrda Paratsels kashf etgan, 1766-yilda ingliz olimi Kavendish, 1783-yilda esa Lavuazye vodorodning xossalarini aniqladi.
• Vodorodning fizik xossalari.Vodorod rangsiz ,hidsiz,ta’msiz, gaz,suvda yomon eriydi 1l suvda n.sh.da 21,5 ml.vodorod eriydi.Eng yengil gaz.Havodan 14,5 marta yengil(havoning og’irligi 29:2=14,5)Suyuqlanish harorati Ts=-2590,qaynash harorati Tq=-2530,
• Vodorodning kimyoviy xossalari. Odatdagi sharoitda molekulyar vodorod faol emas,ammo atom holdagi vodorod esa juda faol.
• Vodorod deyarli barcha metallmaslar bilan uchuvchan birikmalarni hosil qiladi. Reaksiyaning tez yoki sekin borishi metallmasning aktivligiga bog’liq.