2-ma’ruza. Fonetikа vа fonologiyagа oid g‘oyalаr. Rus vа chet el fonologik mаktаblаri

Moskva fonologiya maktabininig yana bir vakili Sergey Ignat'evich Bershteyndir
( 1892 - 1970 ) . U 30 - 
yillarning o'rtalari-da Leningrad va Moskva fonologlarining qarashlarini sintezlash-tirishga harakat qilib ko'radi : 1936
yilda Respublika konferensiyasida o'qish uchun ma'ruza tezislarini yozadi , keyinchalik ( 1962 yilda ) bu tezislar 
asosida " Fonologiyaning asosiy tushunchalari " ( " Osnovno`ye ponyatiya fonologii " ) nomli maqola tayyorlab , uni 
matbuotda e'lon qiladi . Bu maqolasida muallif rus tilining fonologik va morfologik strukturalarini parallel' ravishda uch 
darajali abstraksiya terminlarida bayon etadi. 
S.I. Bershteyn fikricha , fonema tilning shunday fonologik birligiki , u tildagi bitta ma'noli birlikni boshqa ma'noli 
birlikdan farqlash uchun xizmat qiladi . Fonemalar ma'lum fonetik-morfologik sharoitda , ya'ni " pozitsiyalar " da
reallashadi. 
S.I. Bershteyn fonemalarning bir necha darajali turlari bo'lishini aytadi : 1-darajali fonemalar , uningcha , talaffuz -
akustika - eshitilishning shunday kompleksidan iboratki , bunday komplekslar tilning asosiy ma'noli birliklarini - so'zlarni 
va morfemalarni farqlay oladigan asosiy belgilar sanaladi . Masalan : prud va prudo` so'zlarida ikkita fonema - ( t ) va ( d ) , 
prud va prut so'zlarida esa bitta fonema - ( t ) bor . S.I. Bershteynning 1-darajali fonema haqidagi bu fikri o'z 
mohiyatiga ko'ra L.V. Shcherbaning fonema haqidagi tushunchasiga va Moskva fonologlarining fonema 
varianti haqidagi qarashlariga mos keladi ; 2-darajali fonema , muallifning fikricha , aniq morfema va so'zlar tarkibidagi 
muayyan pozitsiya sharoitida shu ma'noli birlikning tovush qobig'ini farqlaydigan eng kichik tovush elementidir ... Bu fikr 
Praga tilshunoslik to'garagi vakillarining " arxifonema " siga to'g'ri keladi ; 3-darajali fonema talaffuzga nisbatan oliy
darajada abstraksiyalashgan tovush tipidir : begu - bejat' , mogu - mojesh' kabilarda bo'lganidek .