2. Keramika nima. Fayans olish va sirkorlik sirlari. Keramika

2. Sopol buyumlarining xususiyati va ishlatilishi.
Tuproqli va ohakli fayans buyumlari yumщoq sopol buyumlariga kiradi. Ular anchagina g‘ovak bo‘lib, 19-22 % suvni shimadi. Ularning 1 sm² yuzani sindirishga sarf qilinuvchi kuch 60-200 kilogrammga to‘g‘ri keladi. Shu yuzaning siqilishga chidamliligi 600-900 килограмм atrofida bo‘ladi. Issiqlik kengayish koeffitsiyenti esa 50-60x10^-7 grad.^-1 га teng.
Tuproqli va ohakli fayansning asosiy kamchiligi temperaturaning o‘zgarib turishiga turg‘unsizligidir. Shuning uchun bunday buyumlar juda oz miqdorda ishlab chiqariladi. Uning massasi asosida galvanika elementlari saqlanuvchi idish, filtr, arzon xo‘jalik buyumlari yasaladi.
Yarim chini massasidan tayyorlangan xo‘jalik va aishiy idishlari urilish va issi-sovuqning o‘zgaruvchanligiga chidamliigi bilan fayansdan ustun turadi. Masalan, yarim chinnidan yasalgan tarelka 25-200 gradusda xaroratning marta o‘zgarishiga chidaydi. Bu jixatdan u chini buyumlarning xossalarini eslatadi.
Shamotli fayans qattiq fayans massasi asosida yaratilgan. Uning tarkibida shamot bo‘lganligi tufayli yuqori harorat va urilishga chidaili bo‘ladi. Shu tufayli ularning massasi asosida vanna, rakovina va boshqalar yasaladi. Vanna oshxona devorlariga yopishtiriladigan plitalar o‘zining suv shimuvchanligi (16% dan oshmasligi kerak), issiqqa chidamliligi (100⁰ gacha qizdirilib, so‘ngra 18-20⁰ li suvda tez sovitilganda sir qatlami darz ketmasligi lozim) va boshqa xususiyatlari Bilan sopol buyumlarga yaqin turadi.
3. Sopol ishlab chiqarish usullari.
Hozirgi kunda sopol buyumlari massasi turli xil usulda tayyorlanadi. Birinchi usul eng qadimiy bo‘lib, bu usul bo‘yicha suyuq modda – quyishga mo‘ljallangan shliker tayyorlanadi va quyiladi (6-rasm). Bunday shakarqiyom moddaning namligi 31-32 % bo‘ladi. Ikkinchi usul ishlab chiqarishda keng qo‘llaniladigan bo‘lib, uni mutaxassislar plastik usul deb ataydilar. Bu usul bo‘yicha odat namligi 16-25% bo‘lgan plastik massa tayyorlanadi va qoliplarda kerakli shakllar hosil qilinadi. Uchinchi usul bo‘yicha namligi 5-8% bo‘lgan talqonsimon massa tayyorlanadi.