2. ivасрнинг 70-йилларида Хионийлар давлатининг ташкил топиши

20.Моварауннаҳрда қорахонийлар ҳукмронлигининг ўрнатилиши. Шарқий ва Ғарбий қорахонийлар. Қорахонийларнинг Мовароуннаҳрдаги ҳукмронлиги 200 йилга яқин
давом этади. Сомонийларга тегишли бўлган ерларни эгаллаш жараѐнида
Қорахоний бошқарувчилари вақтинчалик бўлса-да бирлашиб туркийларнинг
йирик Қорахонийлар давлатини барпо этадилар. Бу давлат бир нечта
вилоятларга бўлинган бўлиб, Мовароуннаҳрга дастлаб Наср Илекхон
ҳокимлик қилган. Шижоатли ва моҳир саркарда Наср Илекхон дўстона
муносабатлар ўрнатиш тарафдори эканлигини билдириб қўшниси Маҳмуд
Ғазнавий билан элчилик муносабатлари ўрнатади. Аммо, бундай
муносабатлар узоқ чўзилмади. Маҳмуд Ғазнавийнинг шимолий Ҳиндистонда
уруш олиб бораѐтганлигидан фойдаланган Наср Илекхон 1006 йилда катта
қўшин билан Амударѐдан кечиб ўтиб Балх, Тус, Нишопур шаҳарларини
босиб олади. Шунга қарамасдан Ғазнавийлар Қорахонийларни Хуросондан
ҳайдаб чиқаришга муваффақ бўлдилар. 1008 йилда Қорахонийлар яна
Хуросонга ҳужум қилдилар. Маҳмуд Ғазнавийнинг ўзи 500 та жангга
ўрнатилган филларга эга бўлган катта қўшин билан Қорахонийларга қарши
чиқди ва уларнинг қўшинини бутунлай яксон қилди. Шундан кейин
Қорахонийлар Хуросонга ҳарбий юриш уюштиришга бошқа журъат
этмадиларМовароуннаҳр ерларига батамон ўрнашиб олгандан сўнг орадан кўп
ўтмай, яъни 1015-1016 йиллар Қорахоний ҳукмдорлари, хонзодалар ва йирик
амалдорлар ўртасида тож-тахтни эгаллаш, йирик яйловларни қўлга киритиш,
айрим вилоятларни босиб олиш учун курашлар авж ола бошлайди. Натижада
1041 йилга келиб Қорахонийлар давлати иккига: шарқий ва ғарбий қисмга
бўлиниб кетди. Ғарбий қисм Мовароуннаҳрдан то Фарғона водийсининг
ғарбий районларигача бўлган ҳудудларни эгаллаган бўлиб, унинг пойтахти
даставвал Бухоро, бир муддат Ўзганд, кейин эса Самарқанд эди. Шарқий
қисм Еттисув, Қашғар, Тароз, Исфижоб, Шош ва Шарқий Фарғонани ўз
ичига олган. Унинг пойтахти аввал Баласоғун, кейин эса Қашғар эди.
XI асрнинг ўрталарига келиб Хуросондаги Ғазнавийлар давлати
Салжуқийлар томонидан йўқ қилинди. Мовароуннаҳрни эса Қорахонийлар ўз
қўлларида сақлаб қолдилар ва бу ерда Иброҳим ибн Насрнинг сиѐсий
фаолияти бошланади. У ўз қўшинлари билан аввало, Амударѐ бўйидаги
Хутталон, Вахш, Чағаниѐнни босиб олади ва тез орада бутун Мовароуннаҳр
ерларини забт этади. У янги пойтахт қилиб ўзига Самарқандни танлади ва шу
ердан туриб ҳокимиятни бошқарди (1040-1068 йй.)
Иброҳим ибн Наср билан Салжуқийлар ўртасидаги муносабат анча
ѐмон эди. У Салжуқийларнинг бир неча ҳужумларини қайтаришга эришган.
1068 йилда Иброҳим ибн Наср вафотидан сўнг унинг ўғиллари ўртасида тахт
учун кураш бошланиб, бу курашда Шамсулмулк ғалаба қозониб ҳокимиятни
эгаллайди. 1072 йилда Салжуқий Султон Алп Арслоннинг вафотидан
фойдаланган Қорахоний Шамсулмулк Салжуқийларга тегишли бўлган
Термиз ва Балх вилоятларини эгаллади. Аммо, кўп ўтмай Алп Арслоннинг
вориси бўлган Султон Маликшоҳ бошчилигида Салжуқийлар
Қорахонийларни қайтариб юбордилар