2. ИҚтисодий тизим турлари

4. Бозор иқтисодиётини яна бир муаммоси : қандай қилиб бозор тизими иқтисодиётни ишлаб чиқариш воситалари яни капитал билан таъминлайди?
Бозор тизими техник тараққиётни ривожланишини, унинг натижаларини яни инновацияларни амалиётга тадбиқ этишни рағбатлантириб туради.Тадбиркор рақобатни мавжудлиги шароиитда корхонасини янги, самарадор техника ва технология билан жиҳозлашга, шунга яраша юқори малакали ишчи ва ходимларни ёллашга, меҳнатни илмий асосда ташкил этишга харакат қилади. Мақсад- юқори фойда олиш ва рақобатда ютиш. Аммо техник тараққиёти оқибатида ишлаб чиқариш воситалари миқдори ошиб боради. Бунга капитални жамғариш орқали эришилади. Техника тараққиёти харажатни талаб этади, иккинчи тарафдан худди харажатлар тадбиркорга фойда келтиради. Бошқачароқ айтганда капитал доимо харакатда бўлади.Тадбиркор олган фойдасини икки бўлиб ишлатади. Бринчи қисми истеъмолга, иккинчиси жамғаришга. Жамғаришга мўлжалланган қисми тадбиркор ишлаб чиқаришни кенгайтириш, модернизация қилишга сарф этади. Масалан,тадбиркор ишлаб чиқаришига 500миг доллар авнслади, ишлаб чиқариш васиталарини (ИВ)сотиб олишга 400минг доллар ва ишчи кучини (ИК) сотиб олишга 100 минг сарф этди. Бу сарфлар натижасида 100минг долларли фойда олди.Олинган фойдани 50минг доллари истеъмолга , 50минг доллари жамғаришга сарф этади. Бунда фойдани жамғаришга мўлжалллаган қисмини
40.мингдоллари ишлабчиқариш воситаларини сотиб олишга 10минг эса ишчини кучини сотиб олишга сарф этилади. Натижада иккинчи йилда барча капитал суммаси 550000долларга тенг бўлади, 440000 (ИВ)+110000(ИК). Агар ишлаб чиқариш шароитлари олдингидай бўлса, унда фойда массаси 10% ошиб 110000долларни ташкил қилади.
Бозор иқтисодиётида рақобат назорат қилиш механизми сифатида шахсий ва ижтимоий манфаатларни мувофиқлаштиради, жамиятнинг чегарланган русурслардан самарали фойдаланишни рағбатлантириш мақсадида корхона ва ресурсларни етказиб берувчиларни бошқариб туради. Бозор тизими хар доим хам юқорида қайд қилинган муаммоларни энг мақбул тарзда хал қилади дейиш мумкин эмас. Чунки бозор тизими устун ва камчилик тарафлари мавжуд.