2. ИҚтисодий тизим турлари

Бозор тузулиши-бу унинг алоҳида элементларининг ички таркиби.
Сотиладиган ва сотиб олинадиган товар, хизмат турига кўра бозорлар қуйидаги турларга бўлинади: истеъмол товарлари ва хизматлари бозори, ишлаб чиқариш воситалари ва ишчи кучи (ресурслар) бозори, валюта бозори ва фонд биржалари, илмий техника кашфиёти ва ишланмалар бозори.
Бозор худудий жиҳатдан қуйидаги турларга бўлинади: махаллий бозорлар (Самарқанд бозори, Ургут бозори, Лондон бозори, Пекин бозори); миллий бозорлар (Ўзбекистон бозори. Россия бозори,); худудий бозорлар (Марказий Осиё, Ғарбий Европа бозори) ва жахон бозори.
Маҳсулотни сотиш тавсифига кўра бозор улгуржи ва чакана турдаги бозорларга бўлинади.Улгуржи бозорда товарлар кўтарасига сотилади. савдо тўғрисида гап юритилади. Чакана савдода асосан сотиб олинган товарлар фуқароларга сотилади. ҳисобланади.
Тармоқлар бўйича автомобил, компютр, буғдой, пахта ва шу каби бозорлар фарқланади.
Индустириал жамиятда истеъмолчилар талаблари, технологиялар ва ресурсларнинг таркиби жуда ўзгарувчандир. Бу шуни англатадики, ресурсларни тақсимлашнинг ҳозирги вақтда таркиби истеъмолчилар диди, берилган муқобил технологиялар ва ресурсларни маълум бир тўплам учун энг самарали бўлган таркибдир. Истеъмолчиларнинг дидлари, муқобил технологиялар ва мавжуд ресурслар, хозирда самаралироқ бўлган ресурсларни тақсимлаш таркиби, истеъмолчларни дидларини ўзгариши, янги технологиялар очилиши натижасида самарасиз бўлиб қолади. Бозор иқтисодиёти бу ўзгаришларага мослаша оладими? Ха мослаша олади рақобатли нарх механизми ёрдамида. Инсонларни дидларини ўзгариши маҳсулотларга бўлган талабни ўзгаришига олиб келади. Талаб ошган маҳсулотга нарх кўтарилади,талаб пасайган маҳсулотга нарх пасаяди.Айнан нарх орқали ишлаб чиқаришга (фирмаларга) бозордаги аҳвол хусусида ахборат етқазилади. Нархи пасайган товарларни ишлаб чиқариш миқдори камайтирилади чунки, уларга талаб пасайган,нархи кўтарилган товарларни ишлаб чиқариш миқдори кўпайтирилади чунки, уларга талаб ошган.Рақобат эса бу жараёнда доимо мавжуд бўлиб ишлаб чиқарувчилар ўз манфаатларидан келиб чиқиб юқори фойда ва наф олиш мақсадида товар ишлаб чиқариш, сотиш ва харид қилиш учун қулай мавқени эгаллаш учун курашдилар. Демак, нарх ва рақобат бозорни тартибга солувчи ва назорат қилувчи механизимидир. Шу боис бозор мосланувчанлик, сомарадорлик ва мувозанатга интилиш каби ўзига хос хусусиятларга эга.