2 Халқаро илмий-амалий конференция материаллари. Педагогик инновациялар, касб-ҳунар таълими бошқарув ҳамда педагог кадрларни қайта тайёрлаш ва уларни малакасини ошириш институти, 2020 йил, 424 бет

Фойдаланилган адабиётлар: 
1.
Зеер Э.Ф. Компетентностный подход к образованию // Педагогика.- 2005.-№3 
2.
Зимняя И.А. Ключевые компетентности – новая парадигма результатов образование сегодня. 
– 2003.- №5 
3.
Ткаченко Е.В. Современные проблемы профессионального образования в условиях рыночной 
экономики // Образование и наука. Изв. Урал. Отд.РАО.- 2004.- №1 

---

79 
TA’LIMDA INNOVATSION TEXNOLOGIYA YOXUD, TELEKOMMUNIKATSIYA TIZIMLARI 
IJROSI 
Beknazarova Saida Safibullaevna, Toshkent axborot texnologiyalari universiteti audio-vizual 
texnologiyalar kafedrasi v.v.b. professori, texnika fanlari doktori 
A.J.Boyxonova, TATU FF “Telekommunikatsia texnologiyalari” yo‘nalishi III bosqich talabasi 
Annotatsiya:
Ushbu maqola ta’lim tizimida joriy etilayotgan texnologiyalarni ahamiyati, 
shuningdek telekommunikatsiya texnologiyalari fanini o‘qitishda Cisco Packet Tracer dasturining ahamiyati 
va o‘rni haqida tushuncha va tadbiqiga oid taklif - mulohazalar keltirilgan.
Tayanch iboralar:
Telekommunikatsiya, texnologiya, Cisco Packet Tracer, tarmoq, dastur va 
dasturiy mahsulot. 
Annotation:
This article provides feedback on the importance of technologies being introduced in 
the education system, as well as the concept and application of Cisco Packet Tracer in the teaching of 
telecommunications technology. 
Key words:
Telecommunications, technology, Cisco Packet Tracer, network, software and software 
products. 
Аннотация:
В этой статье содержится отзыв о важности технологий, внедряемых в систему 
образования, а также о концепции и применении программы CiscoPacketTracer при обучении 
телекоммуникационным технологиям. 
Основные термины: 
Телекоммуникации, технологии, CiscoPacketTracer, сеть, программное 
обеспечение и программные продукты. 
ХХI asrda aloqa tarmog'i inson va kompyuter o'rtasidagi ma'lumot almashinuvining oddiy, ishonchli, 
xavfsiz, hamda iqtisodiy jihatdan samarali bo‘lgan universal vositasiga aylandi. Almashinuv kerakli joyda, 
kerakli vaqtda, bir nuqtada tovush, tasvir va axborotlarni uzatish imkonini beruvchi muhit yordamida amalga 
oshiriladi. Yangi turdagi aloqa tarmoqlari hamda hozirda taklif etilayotgan zamonaviy xizmatlar – 
infokommunikatsiya 
xizmatlarining 
yanada 
murakkabroq 
boshqaruv 
fuksiyalarini 
talab 
etadi. 
Infokommunikatsiya xizmatlarining taraqqiyoti axborot rеsurslarini samarali boshqarish bilan birgalikda, 
aloqa tarmog‘ining funksionalligini kеngaytirish kabi yеchimlarni talab qiladi.
Ta’lim sohasida zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalarining keng qo‘llanilayotgani 
diqqatga sazovor. Bugungi kunda ta’lim tizimida zamonaviy texnologiyalarning o‘rni va ahamiytini va 
darslarni zamonaviy texnologiyalardan foydalanib olib borish, o‘qitish tizimini isloh etish, dars jarayonlarida 
zamonaviy pedagogik va axborot-kommunikatsiya texnologiyalardan foydalangan holda o‘qitishning ilg‘or 
metodlarni qo‘llash ta’limdagi dolzarb masalalardan biridir. Xozirgi zamon talablardan kelib chiqib o‘qitish 
tizimida zamonaviy texnologiyalardan keng miqiyosda foydalanish ayniqsa axamiyatlidir.
 
O‘z navbatida, 
ta’limda yangi tеxnologiyalarning kiritilishi va rivojlanishi aloqa opеratorlari oldida xizmat ko‘rsatish sifatini 
ta'minlash, ishonchli xizmatlar to‘plamini aniqlash kabi hal etilishi talab qilinadigan ayrim masalalarning 
mavjudligini ko‘rsatadi. Rivojlanish bu – zamonaviy innovatsion texnologiyaning o‘z sohalarga qay darajada 
kirib borganligini va tatbiqining mosligi nuqtayi nazaridan kelib chiquvchi tushunchadir. Bugungi dolzarb 
rivojlanish muhitida aytish mumkinki, sohaning faoliyatini o‘zida mujassam etgan zamonaviy loyihalarning 
o‘rni beqiyos. Ya’ni, ayni maqsadda ishlab chiqilgan dasturiy vosita sifatida nazariy hamda amaliy 
ko‘nikmalarga asos bo‘layotgan bu kabi dasturiy maxsulotlarning o‘rni o‘z va yon sohalarning rivojiga ham 
turtki bo‘layotganligi ayni haqiqatdir. Bizga ma’lumki, telekommunikatsiya – global tarmoq orqali axborot 
almashish imkonini beruvchi jarayondir. Bugungi kunda butun dunyo aloqa va axborot almashinish 
jarayonining asosida turuvchi telekommunikatsiya sohasining rivoji ayniqsa ahamiyatga egaligi uning keng 
miqiyosda qo‘llanilishiga bog‘liq desak, aslo mubolag‘a bo‘lmaydi. Shunday ekan, bu soha tarmog‘ining 
rivoji ham ayni soha takomili bilan bog‘iq va uzviy bo‘lmog‘i shart. Shu nuqtayi nazardan, bugungi kunga 
kelib tellekommunikatsiya tarmog‘ining targ‘ibotchilari va o‘rganuvchilari tomonidan turli ijodiy loyihalar 
amalga oshirilmoqda. Fikrimizning yorqin misoli sifatida Cisco kompaniyasi tomonidan ishlab chiqilgan, 
mavjud barcha elementlari va ularning tavsiflari jamlangan Cisco Packet Tracer dasturini olaylik. Ushbu 
dasturiy maxsulotning asosi tellekommunikatsiya tarmog‘ini yaratish hamda uni tadqiq etishda simulyator 

---

80 
yordamidan foydalanishdan iborat. Cisco Packet Tracer (Computer Information system Company) 
telekommunikatsiya tarmoqlarini o'rganishda va loyihalashda foydalanish uchun tavsiya etilgan. Dastur 
bevosita virtual chiqishga egaligi jihatidan tayyorgarlik jarayonini mahoratini oshiradi. Unga asoslangan 
holda, uskunalardan bilvosita foydalanish va lokal, hududiy va global tarmoqlarni sozlash ishlarini bajarishi 
mumkin. Telekommunikatsiya tarmog‘ini loyihalashda bevosita ushbu loyihaning imkoniyatlaridan 
foydalanishimiz mumkin. U oson va qulay ishchi muhitini yaratadi. Dastur haqiqatga juda yaqin holatda 
ishlab chiqilgan bo‘lib, uning bevosita sozlash jarayonidan virtual (Packet Tracer dasturi orqali) sozlashning 
bittagina farqi – qurilmalarni o‘zidan CLI (komanda interfeysi) sozlash imkoniyati mavjudligidir. Unda 
tarmoq tizimlarini ishlab chiqish, qurilmalarini shaxsiy yoki ko‘p funksiyali faoliyatini sozlash mumkin. Bu 
esa o‘z o‘rnida ijodiy tanqidiy fikrlash muamolarini ijobiy hal etadi va bir necha tarmoq konsepsiyasini 
imkoniyatlarini taqdim etadi. Ya’ni, soha vakillarini qiziqishlarini oshiradi va faoliyatni sezilarli 
soddalashtiradi. Cisco Packet Tracer ushbu jarayonda eng kuchli tarmoq simulyatori sifatida bevosita soha 
vakillari uchun tezkor tarmoqni o‘rganishdagi amaliy ko‘mak beruvchi dasturiy vosita hisoblanadi. Shu 
o‘rinda, innovatsion dasturiy ta’minot ta’lim vositalarining AKT texnologiyalarida tushunishga yordam 
beradigan qobiliyatlarini o‘rganuvchilarga amaliy yordam sifatida taqdim etadi. Cisco Packet Tracer 
telekommunikatsiya va loyihalash injenerlarining ishchi qurilmasi sifatida ta’lim jarayonida o‘qitish sifatini 
oshirish uchun xizmat qiladi.
Ta’lim sifatini oshirish va foydalanishning bugungi kundagi jadal sur'atlarda rivojlanishiga, axborot 
rеsurslariga bo‘lgan talabning oshishi asosiy sababdir. Shu bilan birga, foydalanuvchilarning o‘ziga kеrak 
bo‘lgan ma'lumotlarni yuqori sifatda, ishonchli, o‘ta tеzkor, qo‘llanilishi oson bo‘lgan tarzda qo‘llashga 
ehtiyoji oshgan. Bunday sharoitda darslarni boshqarish tizimlari va tеxnologiyalari katta ahamiyatga ega 
bo‘lib, ularning algoritmik, funksional amalga oshirilishi zamonaviy tarmoqlarning muhim omili hisoblanadi 
va boshqarishga oid jihatlarni o‘rganishni talab qiladi. Hozirda zamonaviy tarmoq texnologiyalari 
iyerarxiyaning barcha pog‘onalari va sathlarida dasturiy boshqarish, masofaviy boshqarish, kommutatsiya 
tizimlari va boshqa qurilmalari bilan ta‘minlangan bo‘lib, standartlashtirilgan interfeyslar va boshqarish 
funksiyalarini bajarishga mo‘ljallangan protokollar, hamda foydalanuvchilar uchun qulay bo‘lgan tarmoqni 
boshqarish dasturiy ta‘minoti va qo‘llab quvvatlovchi kuchli hisoblash tizimlari mavjudligi integrallashgan 
boshqaruv haqida mulohaza yuritishga yordam beradi. Shu bilan birga, xizmat ko‘rsatishning integrallashuvi 
shartli ravishda, butun tarmoq qurilmalaridan yanada samarali foydalanish maqsadida har xil ishlab 
chiqaruvchilarga tegishli bo‘lgan turli qurilmalarni umumiy boshqarishni anglatuvchi boshqaruv 
integrallashuviga olib keladi. Tarmoqni bu xilda boshqarishning pirovard maqsadi tarmoqning iqtisodiy 
samaradorligini oshirish hisoblanadi. Hatto tarmoqni geografik uzaytirishni ham markazlashgan ravishda bir 
nuqtada kuzatish mumkin, lokal xizmat ko‘rsatish esa biror nuqtadagi rad etilishni bartaraf etishni 
ta’minlaydi. Tarmoq boshqaruvi real vaqt rejimida 5 tarmoq yuklanishini vaqt bo‘yicha hamda geografik 
taqsimlashni tashkillashtirishga imkon yaratadi. Integral tarmoq boshqaruvi foydalanuvchilarga xizmat 
ko‘rsatishni yaxshilash va yangi xizmatlar kiritishga keng imkon yaratib raqobatbardoshlikni oshiradi.
Tеlеkommunikatsiya tarmoqlarini boshqarishni fanda joriy etish, mavjud tuzilgan ma'ruzalar 
foydalanuvchilarga tеlеkommunikatsiya tarmoqlarini boshqarish nazariyasi asoslarini, tarmoq va xizmatlarni 
boshqarish konsеpsiyalarini tuzish va tatbiq etish jihatlarini yoritishga mo‘ljallangan bo‘lib, unda 
tеlеkommunikatsiya tarmoqlari va xizmatlarini boshqarishning tashkiliy-tеxnik chora tadbirlarini o‘rganish 
asosida tarmoqning funksionalligida tarmoq elеmеntlarining nazorati, o‘zaro bog‘lanishlari va ilovalar 
ishlashining nazariy asoslarini bilish, tarmoqlar va xizmatlarni boshqarish arxitеkturasi, strukturasi, 
pog‘onalari va sohalari, shuningdеk, usullari va qo‘llaniladigan protokollarni ishlash va ishlatish bo‘yicha 
ma'lumotlarni targ’ib qilishdan iborat. Shu o‘rinda aytish joizki, har qaysi zamonaviy dasturlash tillar eng 
avvalo inson uchun xizmat qiladi. Shunday ekan dunyoni yangicha qiyofada akslantirayotgan zamonaviy 
dasturlash tillarini vazifasini va ahamiyatini o‘rganishga kirishaylik. Zero, bizga bu harakatlar kelajakni 
qurishimizda maslakdosh bo‘ladi.