2. Antik dunyo iqtisodiy qarashlari

165. Investitsiya, multiplikator koeffitsienti nima?
. Keynsning umumiy nazariyasida investitsiyalaming umumiy bandlik hajmini aniqlashdagi asosiy roli to‘g‘risidagi tezis muhimdir. Ular iste’mol talabining yetarli emasligini to‘ldirishi (kompensatsiyalash) kerak. Bunda ishlab chiqarishni kengaytirish masalasiga iste’mol talabi oshuvidan alohida qaraladi. Investitsiyalaming ko‘payishi ishlab chiqarishga qo‘shimcha ishchilami jalb etishga olib keladi, bu esa bandlik, milliy daromad va iste’mol o‘suvini ta’minlaydi. Yangi investitsiyalar tufayli bandlikning dastlabki o‘suvi yana qo‘shimcha bandlikni vujudga keltiradi, chunki qo‘shimcha ishchilaming talabini qondirish zarurati tug‘iladi. Qo‘shimcha bandlikning o‘sish koeffitsientini Keyns multiplikator deb ataydi, u bir tomondan investitsiyalar o‘sishi, ikkinchi tomondan bandlik va daromadlaming o‘sishi o‘rtasidagi nisbatni ko‘rsatadi. Keyns bir qancha hisob-kitoblaigaasoslanib, AQSHning multiplikatorini aniqladi, u 2,5 ga teng ekan. Bu daromadlar o'sishi investitsiyalar ortishidan 2,5 marta ortiq degani, ya’ni 1 dollar investitsiya 2,5 dollar daromad keltiradi. Olim o‘zining iqtisodiy dasturini ilgari suradi. Xususiy investisiyalarni rag‘batlantirish uchun foiz normasini tartibga soiish taklif etiiadi. Uningcha, davlat muomaladagi pul miqdorini oshirish yo'li bilan foiz darajasini tartibga soiish imkoniyatiga ega. Muomaladagi pul miqdorini oshirish amalda inflatsiya (pulning qadrsizlanishi)ni qo‘llash demakdir, ammo bunda ssuda foizi kamayadi va pul ishlab chiqarishga qo‘yish uchun rag‘batlantiriladi. To‘la bandlikni ta’minlash uchun faqat investisiyalarning emas, balki milliy daromadni ham tartibga soiish taklif etiiadi. Buni hal qilish vositasi sifatida soliqlarga murojaat qilish kerak deyiladi.
166. Foiz, likvidlikning mohiyati nimada?
. Keyns foizga alohida e’tibor beradi, uni pul qarzi uchun berilgan haq deb hisoblaydi. Foiz uningcha, muomaladagi pul miqdoriga va «likvidlilik afzalligi»ga bog'liq (likvidlilik - pulga tez aylana olish, qadrlilik demakdir). Uning miqdori «likvidlilik afzalligi»ga to‘g‘ri va muomaladagi pul miqdoriga teskari proporsionaldir. Keynsning fikricha, foiz normasi ma’lum davrga likvidlilikdan, ya’ni boylikning likvid, pul shaklidan voz kechish hisobiga beriladigan mukofotdir.