2-§. Fuqarolarning d a v la t va jam iyat ishlarida ishtirok

Huquq va erkin lik larn in g huquqiy kafolati. 
Bu - huquq 
va erk in lik larn in g Konstitutsiya va qonunlarda m u stah k am lan ish i 
ham da ularni t a ’m inlashga, am a lg a oshirishga q a ratilg a n boshqa 
huquqiy hujiatlarning mavjudligi hisoblanadi;
Huquq va erk in lik larn in g siyosiy kafolati. 
Bu - huquq 
va erk in lik larn in g davlat tom onidan ta ’minlanishi. H u q uq va erkin- 
liklarni t a ’m in lash g a qaratilg an tegishli m a x s u s vakolatli davlat 
tu zilm alarin in g tuzilishi va faoliyat ko'rsatishi;
Huquq va erkinliklarning iqtisodiy kafolati. 
Bu - huquq 
va erkinliklarni iqtisodiy tom ondan ta ’minlash, u la rn in g amalga 
oshishi uchun z a ru r moddiy-moliyaviy m anbalarni vujudga keltirish.
A g ar davlatda yetarli iqtisodiy, moddiy, moliyaviy manbalar, 
im koniyatlar b o 'lm asa, huquqlarni am alg a oshirish uchun sha- 
roit bo'lmaydi. D avlat qanchalik iqtisodiy to m o n d an kuchli bo'lsa, 
huquq va erkinliklardan foydalanish imkoniyati h am shuncha 
kuchayib boradi.
Bilim olish, t a ’minot olish, tibbiy x izm atd an foydalanish im- 
k oniyatlarining kengayishi davlatning iqtisodiga bevosita bog'liqdir.
B ulardan tashqari, huquq va erkinliklarning kafolatlanishida 
jamoatchilik nazorati ham alohida o‘rin tutib, bunda nodavlat tash- 
kilotlar ham ishtirok etadi.
D em ak, huquq va erkinliklarning kafolatlari d eg and a, ularni 
t a ’minlash, am alg a oshishi uchun yetarli asoslar va z a r u r mexa- 
nizm mavjudligi tushuniladi.
H uquq va erkinliklarning kafolatlari tizimi huquqiy, siyosiy, 
iqtisodiy asoslardan va u larn in g am alga oshishini t a ’m inlay oladi- 
gan m ex an izm dan iborat bo'ladi.
2-§. Inson huquqlari va erkinliklarini t a ’m inlashda
m illiy huquq tizim ining o'rni
Inson huquqlari masalasi davlatning faqat ichki masalasi 
bo'lm asdan, xalqaro ah am iyatga egadir. Inson huquqlarini ta ’min­
lashda xalqaro tashkilotlar, ular tomonidan qabul qilingan hujjatlar 
alohida rol o’ynaydi.
184
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Lekin, har bir shaxs, inson asosan biror-bir m am lakat hudu­
dida yashaydi va kopincha m a’lum m am lak atn in g fuqarosi hisob- 
lanadi. S h u n in g uchun alohida shaxsiar, fuqarolarning huquq va 
erkinliklarini t a ’minlashda davlat markaziy o'rinda turadi.
Davlat b u n in g uchun, eng avvalo, insonlarning huquqini 
ta minlovchi huquq tizimini yaratadi. Ya’ni, inson huquqlarini 
ta minlovchi huquq tizimi milliy huquq tizimining tarkibiy qismi 
hisoblanadi.
M am lak atim iz d a inson huquqlarini t a ’minlovchi milliy huquq 
tizimida O 'zbekiston Konstitutsiyasi alohida o'rin tutadi.
Konstitutsiyada inson va fuqarolarning asosiy huquq va erkin­
liklari m u stah k am lan ad i, ularni ta ’minlash yo‘Ilari belgilanadi. 
Konstitutsiya insonlarga tegishli barcha huquqlarni qayd qila ol- 
maydi, faqat inson uchun eng zarur hayotiy huquq va erkinliklarni 
m u sta h k am lab qo'yadi. Konstitutsiyamiz ishlab chiqilayotgan vaqt- 
da inson huquqlari bo'yicha xalqaro ahamiyatga ega eng asosiy 
hujjatlar: “Inson huquqlari Umumjahon deklaratsiyasi”, “Iqti- 
sodiy, ijtimoiy va madaniy huquqlar to‘g ‘risida”gi Xalqaro Pakt, 
“Fuqarolik va siyosiy huquqlar to‘g ‘risida”gi Xalqaro Pakt va unga 
qo'shimcha (fakultativ) Protokollarning qoidalaridan keng foydala- 
nildi. B undan tashqari, inson huquqlariga taalluqli xalqaro hujjat­
lar: “Xotin-qizlarga nisbatan kamsitishning barcha shakllariga bar- 
ham berish to ‘g ‘risida”gi Konvensiya, “Bola huquqlari to‘g ‘risida”gi 
Konvensiya va boshqa hujjatlarga qo‘shilish bilan mamlakatimiz 
shu hujjatlar ko'rsatmalarini bajarish va hujjat qoidalarini milliy 
qonunchiligimizga singdirish majburiyatini oldi.
A g ar xalqaro hujjatlardagi qoidalar mamlakatlarning bajarishi 
uchun ko'rsatm a bo'lsa, har bir mamlakat, jumladan, O'zbekiston 
milliy qonunchiligida ana shu ko'rsatmalarni amalga oshirish cho- 
ralari ham belgilanadi va shu bilan inson huquqlarini taminlash 
real voqelikka aylanadi.
Inson huquqlari, ularning asosiylari Konstitutsiyamizda ко r- 
satilgan bo'lib, ularni ta ’minlash yo'ilari haqida konstitutsiyada 
ko'rsatm alar bo'lsa, shu huquqlarni yanada kengroq tam inlash im- 
koniyati Konstitutsiya asosida qabul qilingan boshqa qonunlarda 
belgilangan.
185
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

M a m la k a tim iz n in g inson huquqlarini t a ’minlovchi qonunlari 
qatorida “Fuqarolik to‘g 'risid a”gi. “Saylov to ‘g ‘risida”gi barcha qo­
nunlar, M e h n a t kodeksi, “Ta'lim to'g'risid a”gi, “Ijtimoiy t a ’minot 
to ‘g ‘risida”gi va ko'plab boshqa qonunlarni ko'rsatish m um kin.
Ular Konstitutsiyada qayd qilingan inson va fuqarolarning 
huquqlarini t a ’minlash m e x an izm larin i ham y a ratg an .
Bulardan tashqari, ko'plab norm ativ-huquqiy hujjatlar, idoraviy 
hujjatlar inson huquqlarini t a ’m inlashda m uhim rol o'ynaydi va 
milliy huquq tizimini boyitadi.
M am lak atim iz d a qabul qilinayotgan h ar qanday normativ- 
huquqiy hujjatlar inson huquqlari, m anfaatlari ustuvorligi prinsipi- 
ni t a ’minlashni n azard a tutadi.