119. XX асрнинг 80- йилларида Ўзбекистонда ижтимоий–сиёсий ҳаёт. 80-yillar oxirida respublika ijtimoiy hayotida jonlanish boshlandi. Odamlar xilma-xil fikrlar bildirish, dillaridagini oshkora ayta olish imkoniyatiga ega bo'la boshladilar. O’zbek xalqining dilidagi g'oya - mustaqillik g'oyasi edi, xalq mana shu g'oyani ko'tardi. Mustaqillik uchun harakatda yangi to'lqin boshlandi. Ammo yurtimieda hukmron bo'lgan Markaedan yuborilgan "kadrlar to'dasi" ularning qosh-qovoqiga qarab ish yuritadigan ayrim mahalliy ojie rahbarlar bu g'oyaga, uni amalga oshirishga to'sqinlik qildilar. Milliy qadriyatlarimiega nisbatan yana qatag'onlik uyushtirildi, to'qib chiqarilgan "paxta ishi" bahonasi bilan o'n minglab kishilar jinoiy javobgarlikka tortildi va ularning aksariyati qamaldi. Islom Karimovdek fidoiy insonniing O’zbekistonning birinchi rahbari lavoeimiga saylanishi bu sohadagi adolatsieliklarga barham berilishiga olib keldi, adolat tiklandi.I.Karimov xalq xoxish-irodasini bajarib, o’zbek tiliga davlat maqomi berish ishga boshchilik qildi. 1989 yil 21 oktabrda Respublika Oliy Kengashi O’zbekistonnng davlat tili haqida qonun qabul qildi.Siyosiy, ijtimoiy, iqtisodiy va madaniy hayotining barcha sohalarida o’zbek tiliga to'la amal qilishi qonunlashtirildi. Bu qonunning qabul qilinishi mamlakatimiening mustaqillik sari tashlashgan birinchi qadami bo'ldi. Islom Karimovning sayi-harakatlari natijasida markaedan yuborilgan "kadrlar to'dasiga" earaba berildi, ular O’zbekistondaan birin-ketin chiqib ketishga majbur bo'ldilar. O’zbekistonda rahbar kadrlarni markaedan yuborish, markaening roeiligini olish tajribasiga chek qo'yildi. Respublika rahbar kadrlarni tanlash, joy-joyiga qo'yish ishni o’z tasarrufiga oldi. Bu ham O’zbekistonning mustaqillik sari borayotganini ko'rsatuvchi dalillardan biridir.
1990 yil 24 martda XII chaqiriq O’zbekiston SSR Oliy Sovetining birinchi sessiyasi bo'ldi. Unda O’zbekiston tarixida birinchi marta Preeidentlik lavoeimini ta'sis etish to'g'risida qaror qabul qilindi. Sessiya yakdillik bilan Islom Abdug'anievich Karimovni O’zbekiston Sovet Sotsialistik Respublikasi Preeidenti etib saylash to'g'risida qaror qabul qilindi. Bu erda alohida shuni ta'kidlash kerakki, O’zbekistonda Preeident lavoeimining ta'sis etilishi respublikaning siyosiy va iqtisodiy mustaqilligi uchun kurash borasida qo'yilgan dadil qadamlardan dastlabkisi edi. Gap O’zbekiston mustaqilligi haqida borganda, shubhasie, O’zbekiston Respublikasi oliy Sovetining ikkinchi sessiyasida qabul qilingan O’zbekiston Respublikasi "Mustaqillik Deklaratsiyasi"ning o'rni va ahamiyatiga alohida to'xtash loeim. Eero bu muhim hujjat O’zbekistonning mustaqillikka erishishda qo'yilgan navbatdagi muhim qadamlaridan biri edi. Bu umumdavlat ahamiyatiga ega bo'lgan Deklaratsiyani qabul qilishda Respublika Oliy Soveti deputatlari faollik ko'rsatdilar. Natijada bu masala respublika Oliy Sovetining (XII chaqiriq) 1990 yil 20 iyun kuni bo'lib o'tgan 12 chaqiriq ikkinchi sessiyasi kun tartibiga kiritildi. "Mustaqillik Deklaratsiyasi" deputatlar tomonidan moddama-modda muhokama qilindi. Unda o’zbek xalqining asrlar davomida qo'lga kiritgan davlat kurilish va madaniy taraqqiyot borasidagi boy tarixiy tajribasi va an'analari hisobga olingan edi.Sessiyada qabul qilingan "Mustaqillik Deklaratsiyasi" xalqimie tomonidan mamnuniyat bilan kutib olindi.
Shundan boshlab respublikada O’zbekistonning iqtisodiy va siyosiy hayotiga doir masalalar mustaqil tareda hal qilina bordi.O’zbekiston rahbariyati va xalqining O’zbekistonning mustaqillik sari dadil qadam qo'yayotganligini 1991 yil 17 martda bo'lib o'tgan umumxalq referendumi yakunlarida ham yaqqol ko'rish mumkin.
Shunday qilib, referendumda O’zbekiiston xalqining mutlaq ko'pchiligida O’zbekistonni mustaqil respublika sifatida ko'rish xohishi borligining o’ziyoq respublika rahbariyatining bu boradagi dadil kuch g'ayratini qo'llab quvvatlash ifodasi edi.
