2. Ўзбекистон инсоният цивилизациясининг қадимги ўчоқларидан бири.
Vatanimiz jahon tsivilizatsiyasi taraqqiyotida muhim o'rin egallaydi. Tsivilizatsiya tushunchasi ijtimoiy taraqqiyotning, moddiy va madaniy, ma'naviy darajasini va bosqichini bildiradi. Bu tushuncha XVIII asrda paydo bo'lib, fransuz faylasuflari aql va adolatga asoslangan j olimlar ibtidoiy jamiyatni quyidagi davrlarga bo'ladilar:
1.Paleolit (qadimgi tosh davri) davri miloddan avvalgi 3-2 mln. yil ilgari boshlanib, 12 ming yillikda tugaydi.
2. Mezolit (o'rta tosh asri) davri miloddan avvalgi 12 - 7 ming yilliklar.
3. Neolit (yangi tosh asri) davri miloddan avvalgi 6 -4 ming yilliklar.
4. Eneolit (mis-tosh davri) davri miloddan avvalgi 4-ming yillikning oxiri 3-ming yillikning boshi.
5. Bronza asri - miloddan avvalgi 3-2 ming yilliklar. Jamiyatni tsivilizatsiya deb ataganlar.
Ilk paleolit davriga oid makonlar Farg'ona vodiysidagi So'x tumanidagi Seleng'ur g'ori, Toshkent viloyatidagi Ohangaron vodiysining Ko'lbuloq, shuningdek, Qizilolmasoy va Toshsoy manzilgohlari hisoblanadi.
2.Mezolit (12-7 ming yillik) mo’zlik davri tugashi bilan boshlanadi. Tabiat va iqlimdagi bu o'egarishlar mezolit davri kishilarining hayotda ham o'egarishlariga sabab bo'ldi
Mezolit - odamlarning er yo’zi bo'ylab keng tarqalish davri bo'lib, ular shimol tomonga ham, baland tog'li hududlarga ham tarqalish bilan urug' jamoalari Osiyo, Afrika, Shimoliy Evropa hududlarida yoyilib yashaydigan bo'ldi.
Bu davrda o'q-yoyning kashf etilishi odamlar hayotida buyuk burilish bo'ldi,
Bu davrda yovvoyi hayvonlar - it, qo'y, echki kabilar qo'lga o'rgatila boshlanib, ular xonakilashtirildi.
Tosh qurollar va ularni yasash takomillashdi.
O'rta Osiyo tarixida neolit davri (miloddan avvalgi 6-4 ming yillik) o'zlashtiruvchi xo'jalikdan ishlab chiqaruvchi xo'jalik - ziroatchilik va chorvachilikka o'tish davri bo'lib, bu davr O'rta Osiyoda 3 ta: Joytun, Kaltaminor va Hisor madaniyatining rivojlanishi bilan izohlanadi. Xorazm hududidagi ovchi va baliqchilarning eng qadimgi yodgorligi Kaltaminordir. Zarafshon ztaklaridagi Darvozaqir manzili ushbu madaniyatga mansub yodgorlik hisoblanadi. Bu davrning ixtirolari quyidagilardir:
1. Odamlar tosh qurollarni qirtishlash, silliqlash, burg'ulash, arralash kabi usullarni o'rgandilar va mikrolit - toshdan mayda mehnat qurollari tayyorlash, chaqmoqtoshdan parrakchalar chiqarishni.
2. Bu davrda qabilalar o'troq hayotga o'tib doimiy yashash uchun guvaladan uylar qurish boshlandi. Ziroatchilarning asosiy qarorgohi jilg'alar uyida bo'lgan.
3. Neolit davrida ona urug'i - matriarxat gullab yashnadi.
4. Neolit davridagi eng buyuk kashfiyotlardan biri kulolchilikdir. Shuningdek, bu davrda tikuvchilik, to'quvchilik ham kashf etildi.
Eneolit davri (miloddan av. 4-3 ming yillik) da metall qurollarining barchasi sof misdan qilinganligi ma'lum. Bu davrda mis kimyoviy xossalari tufayli xo'jalik hayotida ustunlik qila olmay ishlab chiqarishda avvalgidek tosh qurollar asosiy o'rinda bo'lib qoldi. Shuning uchun bu davr mis-tosh davri deb yuritiladi.
Bu davrga oid eng muhim yodgorliklar Buxoro vohasidagi Lavlakon, Beshbuloq makonlari, Zamonbobo qabristonining eng pastki qatlamlari hamda Panjikent yaqinidagi Sarazm qishlog'i xarobasi hisoblanadi.
Bronza davri O'zbekiston erlarida miloddan avvalgi 3-ming yillik oxiri - 2-ming yilliklarga to'g'ri keladi. Bu davrda misga qaraganda mustahkam sun'iy metall, ya'ni misga qalay, qo'rg'oshin qo'shilgan holda zritilib bronza olingan.
Do'stlaringiz bilan baham: |