1.Ўзбекистон тарихи фанининг предмети, назарий – методологик асослари, манбалари ва аҳамияти

122. Иккинчи жаҳон уруши йилларида ўзбек халқининг фронт орқасидаги меҳнат қаҳ­рамонликлари.
Uzoq davom etgan urush qiyinchiliklari O’zbekiston mehnatkashlarini ham og'ir ahvolga solib qo'ydi. Harbiy vaziyat front orqasini mustahkamlash yo’zasidan shoshilinch choralar ko'rishni talab qildi. Xalq xo'jaligini qayta qurish, harbiy izga tushirish umumiy dasturning eng muhum tarkibiy qismi bo'ldi. O’zbekiston iqtisodiyoti ham harbiy vaziyatdan kelib chiqib zudlik bilan front manfatlariga bo'ysundirildi. Front orqasi rayonlari qatori O’zbekistonga juda katta ahamiyat berildi. Front yaqinidagi shahar va qishloqlardan yo’z minglab axoli, sanoat korxonalari, o'quv yurtlari, ilmiy tashkilotlar va boshqa moddiy boyliklarni Sharqqa ko'chirish boshlandi. 1941 yil oxirigacha shunday korxonalardan 50 tasi ishga tushirildi. 1942 yil birinchi yarmida esa barcha keltirilgan sanoat korxonalari to'liq quvvatda ishlab mudofaa uchun mahsulot bera boshladi. Respublikamizning o’zidagi sanoat korxonalari: "Tashselmash", Chirchiq elektr kimyo kombinati va boshqalar ham mudofaaga zarur mahsulotlarni ishlab chiqarishga o’tkazildi. To'qimachilik sanoati front ihtiyojlarini qondirish uchun ishladi. Iqtisodiyotni jadal harbiy iega solish eng muhim vaeifa edi. Bunda front orqasining xiemati alohida edi. Shu sababli siyosiy rahbariyat, hukumat unga asosiy e’tiborini qaratdi. 1941 yil 26 iyundan boshlab ishchi va xiematchilar uchun ish vaqtidan tashqari majburiy ortiqcha ishlar joriy qilindi, haftasiga mavjud 5 kunlik o'rniga 6 kunlik, bir kundan 11 soatlik ish kuni joriy qilindi. Aslida ish kuni 12-14 soatga cho’zilardi. Mehnat ta'tili bekor qilindi. Bu ishchi va xodimlar sonini oshirmasdan, ishlab chiqarish quvvatini berdi. Biroq ishchi kuchi baribir etishmas edi. Idora xodimlari, uy bekalari va o'smirlar ham ishlab chiqarishga jalb qilindilar. Yoshlardan ishchilar tayyorlashga alohida e’tibor berildi. Urushning dastlabki 17 oyi mobaynida 14-17 yoshli o'smirlardan turli kasbdagi 23,3 ming ishchi tayyorlandi. Fabrika va eavodlar qoshidagi maktablar (FEO) ko'plab ishchilar etishtirdi. O’zbekistonda mudofaa jamg'armalari uchun mablag' to'plash tashkil etildi. Mudofaa jamg'armasiga mehnatkashlarning bir kunlik ish haqi, shaxsiy jamg'armalari, qimmatbaho yodgorlik buyumlar, davlat eayomlarini obligatsiyalarini keltirib topshirish rag'batlantirildi. Urushning dastlabki kunlarida respublika bo'yicha mudofaa jamg'armasiga o'ttiz mln. so'm kelib tushdi O’zbekistonda harbiy texnika, asosan tank kolonnalari va jangovar samolyotlar eskadirilyalari tuzish uchun mablag'lar yig'ish yo’zasidan boshlangan vatanparvarlik harakati ancha kengaydi. Frontga yordam tariqasida kiyim-bosh va boshqa ko'pgina narsalar ham yuborib turildi. Bu tadbirlar va tashabbuslar O’zbekiston urush yillari jangovar armiyaning front orqasidagi mustahkam baeasi bo'lganligidan dalolat beradi. Boshida mag'lubiyat a'lami bilan vatan taqdiri uchun ko'ngilga tushgan xavotirlik bilan insonlar dilini xun qilgan urush jamiyatdagi ma'naviy-ruhiy vaziyatni keskin o’zgartirib yubordi. Endi insonlarning butun hayoti, ishi, o'y-fikrlari tamoman urushga bog'lanib qoldi. Respublikamizdagi barcha ishtimoiy qatlamlar vakillarining o’z manfaatidan kechishi, mardligi front yoni mintaqasidan ko'chirib kelishgan korxonalar, bolalar, ayollar va keksalardan iborat aholini qabul qilib olish hamda joylashtirish bilan bog'liq mas'uliyatligini og'ir sharoitlarda qisqa muddada amalga oshirishda muhim omil bo'ldi. Xalq xo'jaligi harbiy iega o’tkazildi. Butun xalq, jamiki moddiy va ma'naviy boyliklar fashizmga qarshi kurashga safarbar qilindi. Harakatdagi armiya zarur narsalarning hammasini: texnika, qurol- yarog', o'q-dori, oeiq-ovqatlarni o’zluksie olib turdi. O’zbekiston Ittifoqning asosiy tangovor aslahaxonalaridan biri sifatida 2090 ta samolyot, 1,7 mingdan ziyod aviomator,shunchaminomyot, 22 mnl.dona mina, 560 ming siaryad, 2 mnl.dona eiyod aviabomba, 500 mnl. dona o'q 60 mingga yaqin harbiy kimyoviy apparat, 330 ming parashyut , 5 bronepoeed, 18 sanitar poeedi, harbiy ehtiyojlar uchun 100 ming km. don ortiq turli simlar,millionlab gimnasterka, paxtali ust - bosh, soldatlar etigi va boshqa ko'pgina mahsulotlarni frontga etkaeib berdi.