№1–маъруза

Адабиётлар

№5–МАЪРУЗА

Мавзу: Босим остида ишлайдиган идишлар билан ишлаганда хавфсизлик талаблари (3-соат)
Режа:
1.Босим остида ишлайдиган идишлар билан ишлаганда хавфсизлик талаблари.
2.Босим остида ишлайдиган идишлар: эксплутациядаги хавфлар,
хавфсизлик техникаси.
3.Қайд этиш ва техник гувохнома бериш.
4.Компрессор қурилмаларига талаблар.
5.Газбаллон автомобилларга ТХ ва Т ишларида қўшимча талаблар.
6.Босим остида ишловчи буғ ва сув қозонларидан фойдаланиш
хавфсизлик талаблари


1.Босим остида ишлайдиган идишлар билан ишлаганда
хавфсизлик талаблари.
АТКларда босим остида ишлайдиган аппаратлар ва идишлардан кенг фойдаланилади. Уларда маълум шароитлар сабабли портлаш содир бўлиши мумкин. Бу шароитларга қуйидагилар киради: коррозия сабабли механик мустаҳкамликнинг пасайиши,эксплуатация режимининг бузилиши, назорат-ўлчов асбобларининг носозлиги ва бошқалар.
Портлашнинг олдини олишнинг асосий чораси босим остида ишлайдиган идишларни тўғри лойиҳалаш, ясаш (қуриш), эксплуатация қилиш ва таъмирлаш. Бундай идишларни йиғиш, таъмирлаш ва эксплуатация қилиш “Босим остида ишлайдиган идишларни қуриш ва хавфсиз эксплуатация қилиш қоидалари” асосида амалга оширилади. Бу қоидалар ЎзР.нинг саноатда хавфсиз ишлашни назорат қилиш ва тоғ назорати Агентлиги (Саноатконтехназорат) томонидан 10.12.1993 йилда тасдиқланган. Бу қоидалар қуйидагиларга таалуқли:
-сув босими остида ишлайдиган идишлар; сув ҳарорати ⁰ 195⁰Cдан юқори, босими 0,07МПа (0,7 кгк/см²);
-суюлтирилган газлар учун цистерналар ва бочкалар ; ҳарорати⁰ 50 ⁰C гача бўлган буғлар босими 0,07МПа (0,7кгк/см²)дан осхди;
-суюлтирилган газлар , суюқликлар, тўкилувчи моддаларни босимсиз ташийдиган идишлар; улар 0,07МПа (0,7кгк/см²) кўпроқ босим остида бўшатилади;
-сиқилган, суюлтирилган ва эритилган газларни 0,07МПа (0,7кгк/см²)дан ортиқ
босим билан ташиш ва сақлаш учун баллонлар.
Юқорида айтилган қоидалар қуйидагиларга тааллуқли эмас:
-хажми 25 л гача бўлган ва хажмини (л) ишчи босимига (кгк/см²) кўпайтмаси 200 гача бўлган идишлар ва баллонлар:
-металл бўлмаган материаллардан қилинган идишлар;
-қувурли печлар;
-автомобилларнинг тормоз ускуналаридаги сиқилган ҳаво сақлайдиган идишлар;
-ҳарорати 115 ⁰C дан ортиқ бўлмаган, сув босими остида ишлайдиган идишлар;
-ҳарорати, 0,07МПа (0,7кгк/см²) босим остида , қайнаш ҳароратидан юқори бўлмаган бошқа суюқликларнинг босими остида ишлайдиган идишлар.
Назорат органларида қайд этилган идишларни эксплуатация қилишда юқорида айтилган қоидалар бажарилишини “Саноатконтехназорат”нинг инспекторлари маълум муддатлар оралатиб текшириб турадилар.
Кислород сақлаш ва ташиш учун мўлжалланган цистерналар ва бочкалар сиртида қора бўёқ билан “Хавфли” сўзи ёзилган ва ҳаворанг белги полосалари бўлиши лозим.
Ёнувчи газларни сақлаш ва ташиш учун ишлатиладиган стистерналар ва бочкалар сиртида “Ёнғиндан хавфли” сўзи, газ номи қора бўёқ билан ёзилган бўлиши ва қизил белги полосалари бўлиши керак.
Баллонлар ва улардаги ёзувлар ранги 12-жадвалда келтирилади.
12-жадвал

Газ номи	Баллон ранги	Ёзув матни	Ёзув ранги
Астетилен Бутан Водород Ҳаво Кислород Углекислота	Оқ қизил Тўқ яшил қора Зангори қора	Астетилен Бутан Водород Сиқилган ҳаво Кислород Углекислота	қизил Оқ қизил Оқ қора Сариқ

Идишлар шундай ўрнатилиши кераки, уларни кўздан кечириш, таўмирлаш ва тозалаш имкони бўлсин. Улар чуқур жойларга ўрнатилиб кўмиб қўйилса, деворлари коррозиялардан ва адашган токлардан ҳимояланиши керак. Ишлаб чиқариш биноларига тақалган хонага ўрнатилса, орадаги девор мустаҳкам бўлиши керак.