17-mavzu. Tarbiyaning mazmuni va vazifasi. Reja

«Hayotning 
ma’nosi nimadan iborat?», «Kimni baxtli deyish mumkin?», «Baxtlilikni 
ulchaydigan toshu tarozi, mezonlar bormi?»
kabi axloqiy-madaniy masalalarga 
e’tibor berish kerak, chunki bu masalalar harbiylarni hamma vaqt qiziqtiradilar. 
Oliy harbiy o‘quv yurtlarida amalga oshiriladigan barcha tarbiyaviy ishlarni 
ma’lum bir dasturga binoan amalga oshirish, harbiylarning o‘quv yurtida ta’lim olish 
davriga mo‘ljallangan tarbiyaviy ishlarning istiqbolli rejasini tuzish zarurligini 
hayotning o‘zi taqozo qilmoqda. 
Harbiy oliy o‘quv yurtlarida madaniy-ma’naviy tarbiya jarayonini yaxshilash 
uchun har bir askar, ya’ni bo‘lajak ofitser egallab olishi zarur bo‘lgan madaniy-
ma’naviy sifatlarni tarbiyalashning, barcha tarbiyaviy ishlarning ilmiy jihatdan 
asoslangan, puxta o‘ylab tuzilgan dasturi kerak. 
Madaniy-ma’naviy tarbiya tizimi bir necha tizimchalarda tuziladi. Umumiy 
tizimning har bir qismi o‘zining ichki tizimga ham ega bo‘ladi. 
Masalan; harbiy oliy 
yurtda askarlarga beriladigan kasbiy ta’lim ma’lum bir tizim asosida tuzilgan 
bo‘lib, u ofitserlarga ijtimoiy-gumanitar, psixo-pedagogik, ixtisosiy bilimlar va 
madaniy-ma’naviy tarbiya berishga xizmat qiladi. SHu bilan birga, harbiy oliy 
o‘quv maktablarida o‘qiladigan har bir predmet tuzilishi jihatdan o‘zining ichki 
tizimiga ham ega. 
Tizim tushunchasiga barcha tarbiyaviy ishlarni aniq uyushtirish ham kiradi. 
tarbiyaviy ishlar tizimi harbiy oliy o‘quv yurtining butun jamoasi, kasaba 
uyushmasi, jamg‘armalar, harbiy tashkilotlarning birgalikdagi kuch-g‘ayrat 
sarflashi natijasida amalga oshiriladi. SHuning uchun ham bu tashkilotlar aniq, 
yaxshi ishlashi, harbiylarga bir xil ta’sir o‘tkazishlari zarur. 
Madaniyat tushunchasi tabiatga nisbatan jamiyatning o‘ziga xosligini 
ifodalaydi. SHunga ko‘ra madaniyatga keng ma’noda insonning ichki ruhiyati, aql-
idroki va jismoniy mehnati bilan yaratilgan barcha narsalar kiradi. demak, 
madaniyat-ko‘p qirrali murakkab ma’naviy, ijtimoiy hodisadir. 
Ma’naviy madaniyatning mazmuni siyosat huquq va mafkura, axloqiy, badiiy 
va diniy qarashlar bilan, ikkinchidan, ijtimoiy jarayonlarga rahbarlik qilish va 

---

boshqalarning shakl va usullarini ishlab chiqa bilish, rivojlantirish, ilmiy bilimlarni 
amaliy faoliyatda qo‘llay bilishni ifodalaydi. 
Halol inson uchun ruxsat etilgan ishlar, xatti-harakatlar majmo‘asi, qolaversa 
mehnat evaziga topilgan, shuningdek, pok va toza ma’naviyatdir. Halollik yanada 
kengroq ma’no kasb etadi. Hayot va turmushdagi halollik, o‘zaro muomala-
munosabatdagi halollik, oiladagi halollik, mehnatdagi halollik, savdo-sotiqdagi 
halollik, do‘stlar o‘rtasidagi halollik va shu kabilar. 
Ajdodlarimiz harom bilan halolni farqlash va haromdan hazar qilish, halolga 
doimo oshno bo‘lish xususida ta’lim berilgan. Xususan milliy tarbiyaning o‘ziga 
xosligi va mezonlari ham xalqlarning urf-odatlari va an’analariga bag‘ishlangan. 
Ispaniyalik bir faylasuf-olim butun umrini jahon xalqlarining urf-odatlarini 
tadqiq qilishga bag‘ishlangan ekan. Ittifoqo, usha olim yurtimizga tashrif buyurib, 
Toshkent, Samarqand, Buxoro va Xivada bo‘lgan. Yurtiga qaytib borgach: