|
список литературы
1.. Колеченко.А.К..Энциклопедия.педагогических.технологий:.пособие.для.препо
-
давателей..Спб:.КАРО,.2005..368.с.
2.. Никишина. И.В.. Инновационные. педагогические. технологии. и. организация.
учебно-воспитательного. и. методического. процессов. в. школе.Издательство.
«Учитель»,.Волгоград,.2008.
3.. Селевко. Г.К.. Современные. образовательные. технологии:. Учебное. пособие.. –.
М.:.Народное.образование,.2004г.
278
10
“соТУвЧи-харидор” диологик МУносаБаТларини
ТиЗиМлаШТирУвЧи МаркеТинг ТадҚиҚоТларнинг
МеТодологик асоси
Сафаров Дилмурод,
Навоий вилоят ХТХҚТМОҲМ
педагогика, психология ва
таьлим технологиялари кафедраси
мудири
Ушбу.мақолада.Сотувчи.билан.харидор.муносабатлари,.маркетинг.психологиясига.
оид.илмий.манбалари,.бугунги.кун.харидорининг.хулқ-атвор.моҳиятини.англаш,.Ис
-
теъмолчилар.хулқ-атворини.тушунишда.тегишли.билим.соҳаларини.очиб.берилган.
Калит сўзлар:
.Сотувчи,.харидор,.хулқ-атвор,.Савдо-сотиқ,.бозор,.Маркетинг.
Иқтисодиёт.фанига.доир.изланишлардан.кўринадики,.яқин.кунларгача.истеъмолчи.
(харидор)ни. ўрганиш. бўйича. тадқиқотлар. маркетинг. манфаатлари. йўлида. ўтказилар.
ва. позитивизм. парадигмаси. кўринишини. олар. эди.. Бунда. қонунлар. ва. хулосаларни.
умумлаштириш.учун.қўпол.эмпирик,.яъни.амалиётда.текшириб.кўриладиган.усуллар.
қўлланилар. эди.. Ҳозирги. кунда. позитивизм. мазмуни. турли. усул. ва. мақсадларни. ўз.
ичига.олувчи.тадқиқот.шакли,.яъни.постмодерн.билан.тўлдирилмоқда..позитивизм.–.
фалсафий.оқим.бўлиб,.дунёни.билиб.бўлмаслиги.тўғрисидаги.поспулатга.асосланган.
фалсафий.оқим.ҳисобланади..Амалиётда.кўпинча.“модерн”.(замонавийлик).ва.“пост
-
модерн”. (замонавийликдан. кейин). тушунчалари. асосан. санъатдаги. турли. оқимлари.
сифатида. қаралади.. Шу. билан. бир. қаторда. ушбу. тушунчанинг. сиёсий,. иқтисодий,.
маркетинг,. психологик. ва. бошқа. моҳиятлари. эътиборга. олинмайди.. Модернизмнинг.
моҳияти.мафкура,.иқтисодиёт.ва.бозор.ғояларининг.умумлашувидан.иборатдир..пост
-
модерн.назариялари.ХХ.асрнинг.60-70.йилларида.модернизмнинг.юмшоқ.ғояларини.
бирлашувига. интилувчи. тоталитар. тузумларнинг. таназзулга. юз. тутишига. жавоб. си
-
фатида. юзага. келди.. постмодерн. тарафдорлари. барча. учун. ягона. ғоянинг. мавжуд.
бўлишини.инкор.этадилар..Барча.муаммоларга.кенг.эътибор.берилишини.ҳамда.бар
-
ча.вазифаларни.ҳал.этишга.индивидуал.ёндашувни.талаб.қилинишини,.бу.оқимнинг.
ижобий.томони.сифатида.қараш.мумкин.
Барча. мамлакатларда. ва. барча. қитъаларда. инсонларда. иқтисодий. ривожланиш. ва.
янада. мустақил. бўлишга. интилиш. кузатилмоқда.. Соф. даромадларнинг. ошиб. бори
-
ши. билан. турмушнинг. ўсиб. борувчи. стандарти. товарларни. харид. қилишдаги. усту
-
вор. рағбатлантиришга. айланиб. бормоқда.. Синчков. тадбиркорлар. ҳамма. жойларда.
ҳам. ўзларининг. келгуси. истеъмолчиларини. билишлари. ва. ушбу. истеъмолчиларнинг.
эҳтиёжларини.уларнинг.маданий.компетенсия.(хусусият)ларини.эътиборга.олган.ҳолда.
қондириш. орқали. фойда. олиш. мумкинлигига. иқрор. бўлмоқдалар.. Масалан,. “Хуо
-
ли-28”. (“Power. 28”. номли. кир. ювиш. воситасининг. хитойча. номланиши). замонавий.
Хитойдаги.модали.атама.бўлиб.ҳисобланади..Бу.кир.ювиш.воситаси.дарҳол.Хитойда.
машҳурликка.эга.бўлди..Телевизион,.радио.ва.газета.рекламаси.ёрдамида.уни.сотиш.
ҳажми.10.баравар.ошди.ва.катта.миқдорда.фойда.келтирди..Ёқимли.ҳидга.эга.бўлган.
(ер.тут,.тарвуз,.шоколад.ва.бошқалар).болалар.пояфзалини.Чилининг.Сантяго.шаҳрида.
жойлашган. дунёдаги. ягона. завод. “Calzados. Dolphitos”. ишлаб. чиқаради.. Ушбу. завод.
279
10
1986.йили.ишга.тушган.бўлиб,.ушбу.даврда.сотиш.ҳажми.икки.баравардан.ошиб.кет
-
ди.ва.бу.маҳсулотга.бўлган.талаб.таклифдан.анча.юқори.туради..“Procter.&.Gamble”.
компанияси.Мустақил.Давлатлар.ҳамдўстлиги.мамлакатлари.бозорини.битта.идишда.
ҳам. балзам,. ҳам. қазғоқга. қарши. воситалари. бўлган. шампунлар. каби. маҳсулотларни.
таклиф.этиш.орқали.эгаллаб.олган.
Корхоналарнинг.муҳим.вазифаларидан.бири.бўлиб,.маркетинг.стратегиясига.истеъ
-
молчини.ўрганишни.кетма-кет.тадбиқ.этиш.ҳисобланади..Истеъмолчини.тушунишда.
қўйидаги.тўртта.тушунча.асос.бўлиб.ҳисобланади:
-.истеъмолчи.–.хўжайин;
-.бизнесда.муваффақиятга.эришиш.учун.истеъмолчи.мотивациясини.ва.унинг.хулқ-
атворини.тушуниш.лозим;
-.истеъмолчи.хулқ-атвори.ташқи.таъсир.остида.бўлади;
-.истеъмолчи.билан.ишлашда.ижтимоий.қонунчиликка.ва.ахлоқий.сезгирликка.риоя.
қилиш.зарурдир.
Истеъмолчи.хулқ-атвори.ва.мотивациясини.тушуниш.ҳамда.уларни.товарлар.ишлаб.
чиқиш.ва.бозорга.силжитиш.бўйича.чора.тадбирларда.эътиборга.олиш.рақобатли.муҳит.
шароитида.яшаб.қолишнинг.абсолют.зарурияти.ҳисобланади.
Истеъмолчи. товарлар. ва. хизматлар. бўйича. ўз. танловида. мустақилдир,. бироқ.
маркетинг.агар.таклиф.етилаётган.товар.ёки.хизматлар.истеъмолчининг.эҳтиёжлари,.
заруриятларини.қондиришга.мўлжалланган.бўлса,.мотивацияга.ҳам,.хулқ-атворга.ҳам.
таъсир.этиши.мумкин.
Товар.ва.хизматларнинг.сотилиши.талабнинг.латент.(яширин,.ноаниқ).кўринишида.
мавжуд.бўлганлиги.сабабли.таъминланади.ва.истеъмолчи.қулай.шароитларда.товар.ва.
хизматларни.танлаши.мумкин.ёки.аксинча.танламаслиги.мумкин..Маркетингда.латент.
(яширин,. ноаниқ). ўзгарувчилар. деб,. одатда. ҳисоблаб. бўлмайдиган. кўрсаткичларга.
айтилади..Бунга.зарурат.асосидаги.эмас,.балки.ҳиссиётлар.таъсирида.қабул.қилинган.
харид. қилиш. тўғрисидаги. асосланмаган. қарорларни. қабул. қилиш. мисол. бўла. олади..
Билвосита.статистик.усуллар.билан.бундай.харидлар.миқдорини.прогноз.қилиш.мумкин,.
лекин.турли.хил.омиллар.таъсирида.(мамлакатдаги.сиёсий.ҳолатнинг.ўзгариши,.қуёш.
фаоллиги.юқори.бўлган.кунлар,.рекламанинг.таъсири,.оиладаги.муносабат.ва.бошқалар).
реал.харидлар.сони.прогноз.қилинадиган.харидлар.сонидан.анча.фарқ.қилиши.мумкин.
280
Do'stlaringiz bilan baham: |
