16-ma‘ruza. Elektr himoya vositalarining turlari, ularga qo‘yiladigan talablar va foydalanish qoidalari reja: 1

3. Izolyasiyalovchi himoya vositalari
Izolyasiyalovchi qoplamalar.
Izolyasiyalovchi qoplamalarni 20 kV kuchlanishgacha bo‘lgan elektr uskuna-larida, tok o‘tkazuvchi qismlarga bexosdan tegib ketishining oldini olish uchun, ish joyini to‘siqlar bilan ajratish imkoni bo‘lmagan hollarda, qo‘llashga ruxsat etiladi.
1000 V kuchlanishgacha bo‘lgan elektr uskunalarda, izolyasiyalovchi qoplama-lar uzgichlarni yanglishib ulab yuborishga yo‘l qo‘ymaydigan vosita sifatida ham qo‘llaniladi.
Kuchlanish ostida bo‘lgan va kuchlanishi olingan tok o‘tkazuvchi qismlar orasidagi (masalan, qo‘zg‘almas kontaktlar va ajratgich pichoqlari o‘rtasida) izolyasiyalovchi qoplamalar mexanik mustahkam, tuzilishi va o‘lchami tok o‘tkazuvchi qismlarni to‘liq yopadigan bo‘lishi zarur.
Qoplamalarni bevosita tok o‘tkazuvchi qismlar ustiga o‘rnatish mumkin.
Kuchlanishi 20 kV gacha bo‘lgan elektr uskunalarida qattiq elektr izolyasiya-lovchi materiallar (getinaks, shishatekstolit va boshqa) dan yasalgan qoplamalar ishlatiladi.
Kuchlanishi 1000 Voltgacha bo‘lgan elektr uskunalarida dielektrik rezinadan yasalgan qalinligi 5 mm dan kam bo‘lmagan elastik qoplamalarni ishlatish mumkin. Kuchlanishni olmasdan ular bilan ishlashda, tok o‘tkazuvchi qismlar yopiladi.
Konstruksiyasida, izolyasiyalovchi dastak yoki tutqich ko‘zda tutilmagan tok o‘tkazuvchi qismlar ustiga, qoplamalarning asosiy himoya vositalaridan foydalangan holda o‘rnatish zarur.
Izolyasiyalovchi qoplamalarni ishlatishdan oldin, ularning changini artish, yuzasida yoriq va darz ketgan joylari yo‘qligini, lak qoplamasi buzilmaganligi va boshqa kamchiliklar yo‘qligini tekshirish zarur. Izolyasiyalovchi qoplamalarni nam-lanish va ifloslanishidan saqlash lozim.
Izolyasiyalovchi dastakli chilangarlik-yig‘uv asboblari.
Izolyasiyalovchi dastakli asboblar, 1000 V kuchlanishgacha bo‘lgan elektr uskunalarida, kuchlanish ostida ishlash uchun asosiy himoya vositasi sifatida qo‘l-laniladi.
Faqat «Elektr uskunalarini ishlatishda xavfsizlik texnikasi qoidalari» talablari asosida tayyorlangan izolyasiyalovchi dastakli asboblarni, ishlatishga ruxsat etiladi.
Izolyasiyalovchi dastaklar g‘iloflar shaklida yoki tayanch bilan mahkamlangan, nam o‘tkazmaydigan, moy va benzin ta‘siriga chidamli, mo‘rt bo‘lmagan, elektr izolyasiyalovchi materialdan yasalgan, yechilmaydigan qoplama shaklida tayyor-lanadi.
Izolyasiya dastakni batamom qoplashi va uning halqa-tayanch o‘rtasigacha bo‘lgan uzunligi 100 mm dan kam bo‘lmasligi kerak. Buragich (otvyortka) o‘zagi-ning izolyasiyasi, uning uchiga 10 mm qolgunga qadar davom etishi lozim.
Izolyasiyalovchi dastaklar yuzasi va qalinligi nuqsonsiz bo‘lishi hamda g‘ovaklar, singan va shishgan joylari bo‘lmasligi shart.