16 м a V z u agrar munosabatlar: ijara haqi va renta

Talabning orqada qolishi. 
Talab miqdori texnologik taraqqiyot natijasida 
yuzaga kelgan ortiqcha taklif miqdoridan orqada qola boshladi. Buning sababi 
ikki xil omil yordamida tushuntirilishi mumkin: daromad va aholi soni. 
Rivojlanayotgan davlatlarda iste’molchilar o‘zlarining kam daromadlarinining 
asosiy qismini qishloq xo‘jaligi mahsulotlari, oziq-ovqat va kiyim, sotib olishga 
ishlatadilar. Lekin, daromad o‘sishi bilan oziq-ovqat va kiyimga bo‘lgan talabning 
o‘sishi daromadlarning o‘sishidan orqada qoladi, natijada iste’molchilar o‘z 
daromadlarining kamroq ulushini qishloq xo‘jalik mahsulotlariga ishlatadilar. 
2
Campbell R. McConnell, Stanley L. Brue
Economics 295 б 

---

Agrar munosabatlar: ijara haqi va renta 
 
.
290 
Iste’molchilar minimal yashash darajasini ta’minlaganlaridan keyingina sanoat va 
xizmat ko‘rsatish sohalari ishlab chiqaruvchi tovarlarga o‘z talablarini 
bildiradilar. Shuning uchun ham qishloq xo‘jaligi mahsulotlariga bo‘lgan talab 
miqdori daromadga nisbatan noelastikdir, ya’ni daromadlarning o‘sishi bilan 
qishloq xo‘jaligi mahsulotlariga bo‘lgan talab miqdorining o‘sishi kamayib 
boradi. Ayrim hisob kitoblarga ko‘ra AQSHda 10% daromadning o‘sishi qishloq 
xo‘jaligi mahsulotlariga bo‘lgan talab miqdorining bor yo‘g‘i 2%ga o‘sishiga olib 
keladi. 
Talabning taklif midoridan orqada qolishining ikkinchi sababi aholi o‘sishi 
bilan bog‘liq. Insonning oziq-ovqat iste’mol darajasi ma’lum bir xajmgacha 
cheklangan, undan ortig‘ini iste’mol qila olmaydi. SHuning uchun qishloq 
xo‘jaligi mahsulotlariga bo‘lgan talab miqdorini oshirish iste’molchilar sonining 
o‘sishiga bevosita bog‘liq bo‘lib qoladi. Ko‘pgina rivojlangan davlatlarda qishloq 
xo‘jaligi mahsulotlariga bo‘lgan talab miqdorining o‘sishi aynan aholi sonining 
o‘sishi bilan bir hil bo‘lib qolmoqda.