15 – Мавзу метод ва методология: асосий тушунчалар

Сифат
Хосса
миқдор
Сифат нарсаларга
Хос ва уларнинг
борлиғи
билан айний бўлган
ҳамда уларни муайян
алоқалар тизимидаги
бошқа
нарсалардан
фарқлаш имконини
берадиган ўзига хос
хусусиятни акс
эттиради.
предметнинг жиҳати
бўлиб, унинг бошқа
Предметлардан
фарқи
ёки улар билан
ўхшашлигини белги-
лайди ва улар билан
ўзаро алоқада
намоён бўлади.
предмет муайян
хоссасининг на-
моён бўлиши, ин-
тенсивлиги дара-
жаси. У сифат
жиҳатидан ўх-
шаш хоссалар
ёки бутуннинг
қисмларини тақ-
қослаш йўли би-
лан аниқланади
Сакраш – бу бир сифатнинг бошқа сифатга айланиш вақти,
шакли, усули, миқдор ўзгаришларининг узлуксизлиги,
босқичма-босқичлигидаги узилиш.
Сакрашлар:
Ўзгаришнинг давом-
лилигига кўра
(жадал, суст);
ўзгаришнинг йўнали-
шига кўра (прогрессив,
регрессив, йўналишсиз)
фарқ қилади.
ўзгариш шаклига
кўра (бир карра,
кўп карра);
ўзгаришнинг чуқурлик
даражасига кўра
(қисман, тўлиқ);
Инкорни инкор қонуни: янгилик доимо эскиликни инкор этади ва унинг ўрнини эгаллайди, аммо аста секин ўзи ҳам эскига айланади ва янада янги билан инкор этилади. Масалан, ижтимоий-иқтисодий жараёнларнинг ўрин алмашиши (тарихий жараёнга цивилизацион ёндашувда), уруғ эволюцияси (болалар қисман ота-оналаридир, аммо янги поғонада) ва х.к.
Эски шаклларнинг янгилари томонидан инкор этилиши – муқаррар ривожланишнинг сабаб ва механизми
Ривожланишнинг йўналганлик масаласига асосий нуқтаи назарлар
Ривожланиш – фақат муқаррар жараён, қуйи шакллардан юксакларига ўтиш, яъни юксалиб борувчи ривожланиш
Ривожланиш юқорига ва пастга қараб йўналиши мумкин. Амалиёт шуни кўрсатадики, мазкур нуқтаи назар ҳақиқатга энг яқиндир: ривожланиш юқорига ва пастга йўналиши мумкин, аммо умумий йўналиш юқоригадир. Масалан, тарихий жараён, юқорига ривожланиб боради, бироқ таназзуллар билан бирга – Рим империясининг гуллаб яшнаши унинг таназзулга учраши билан ўрин алмашади, кейин Европанинг юқорига интилувчи янги ривожланиши давом этаверди (Ренессанс, янги давр ва х.к.).
Ривожланиш тўғри чизиқ бўйлаб ҳаракатланмайди, балки спирал кўринишига эга, спиралнинг ҳар янги айланаси эскисини такрорлайди, лекин, янги сифат босқичида.
Ривожланиш тартибсиздир ва ҳеч қандай йўналишга эга эмас.