15 – Мавзу метод ва методология: асосий тушунчалар

Имкониятларнинг турлари.
Реал ва формал, абстракт ва муайян имкониятлар фарқланади.
Реал имконият имкониятни воқеликка айлантириши мумкин бўлган
шарт-шароитлар мавжудлигини англатади. Формал имконият ри-
вожланишнинг тасодифий омиллари маҳсулидир. Масалан, расман
ҳар бир фуқаро депутат, миллионер ёки кўп болали бўлиши мумкин.
Ўз-ўзидан равшанки, аксарият фуқаролар учун бу имконият
воқеликка айланмаслиги ҳам мумкин.
Абстракт ва муайян имконият
Абстракт ва муайян имконият ўртасидаги фарқ – бу моҳият ва мав-
жудлик ўртасидаги, шунингдек предметнинг идеал образи ва унинг
инсон онгига боғлиқ бўлмаган объектив хусусиятлари ўртасидаги
фарқдир. Масалан, никоҳга кираётган ёшлар бир-бири ҳақида, оила
ва умуман никоҳ ҳақида анча юзаки тасаввурга эга бўлиши мумкин.
Улар оила-никоҳ муносабатларининг идеаллаштирилган манзара-
сини ўз бўлғуси никоҳига кўп жиҳатдан татбиқ этади. Ваҳоланки,
бу манзара мазкур муносабатлар моҳиятига умуман олганда мос
келса-да, лекин уларнинг бутун бойлиги ва мураккаблиги ҳақида
аниқ тасаввур ҳосил қилиш имконини бермайди
Хулоса
Категорияларда киши-
лик жамияти кўплаб
авлодларининг таж-
рибаси ва фаолияти
мужассамлашади.
Билиш натижалари ўз
аксини топувчи тушун-
чалар ва категориялар
бўлмаса, бугунги кунда
билишнинг ўзи ҳам
бўлмас эди;
Категориялар қуйида-
ги объективлик, муай-
янлик, амалиёт
билан боғлиқлик, та-
рихийлик, ўзгарув-
чанлик ва ш.к. хусу-
сиятлар билан тав-
сифланади.
Категориялар фикр-
лашнинг универ-
сал шакллари бў-
либ, уларда объек-
тив воқеликда
мавжуд бўлган
умумий алоқалар,
хоссалар ва муно-
сабатлар акс этади;