15- mavzu. Foydali qazilmalarni boyitishda yordamchi jarayonlar. Ma'ruzaning rejasi

 
4. Changlar granulometrik tarkibiga ko’raturlari.
 
5. Quruq va ho’l usuldagi changlarni tozalash.
 
6. Changsizlantirish jarayonining nazariy asoslari
 
 
Changsizlantirishda ishlatiladigan dastgohlar. 
Changlarni tozalashda asosan tsiklonlar, skrubberlar, elektrofiltrlar ishlatiladi.
 
Changli gaz aralashmalarini tozalash uchun tsiklonlar keng qo’llaniladi. Tsiklon 
tsilindrik va konussimon (1) qismlardan iborat (16-rasm.). Dastgohda tozalangan 
gaz chiqadigan va chang tushadigan patrubkalar bor. Changli gaz tsiklonga 
tangentsial yunalishda 25 m/s tezlikda kiradi. So’ngra pastga spiralsimon 
aylanma harakat bilan yo’naladi, natijada markazdan qochma kuch hosil bo’ladi. 
Bu kuch ta’sirida gaz oqimidagi qattiq zarrachalar tsiklonning ichki devori 
tomon harakat qiladi, so’ngra devorga urilib, o’z kinetik energiyasini yuqotadi 
va og’irlik kuchi ta’sirida pastga tushadi. 
 
 
 
1-rasm. Siklon 
1- slindr simon qobiq ; 2- tangensial changlar – gazlar kiradigan shtutser ; 3- tozalangan gazlar
chiqadigan shtutser .

---

Siklonning pastki konussimon qismida gaz oqimi inertsiya buyicha aylanma 
spiralsimon harakatini davom ettiradi va yuqoriga yunalgan oqim paydo bo’ladi. 
Tozalangan gaz markaziy truba orqali dastgohdan chiqib ketadi. 
 
 
Batareyali tsiklon.
 
Ko’p miqdordagi changli gazlarni tozalash va ajratish jadalligini oshirish 
uchun batareyali tsiklonlar ishlatiladi (1-rasm).
 
Batareyali tsiklon kichik diametrli bir nechta mayda tsiklon (7) elementlaridan 
tuzilgan. Element markaziy trubasining tashqi ko’rinishi vintsimon (8) shaklda 
bo’ladi. Bitta qobiqda bir nechta tsiklon elementlari ikkita tusiq yordamida 
joylashtiriladi. Dastgohga kirgan chang (gaz) bir vaqtning o’zida gaz 
taqsimlovchi kamera (3) orqali xamma elementlarga bir xilda tarqaladi va 
ulardan o’tib tozalanib,(5) elementlardagi chiqarish trubalari orqali umumiy 
kameraga chiqariladi. Hamma elementlardan tushgan changli gaz tarkibidagi 
zarrachalar dastgohning pastki qismida yig’iladi va so’ngra tashqariga 
chiqariladi. Tsiklon dastgohlari quyidagi afzalliklarga ega; tuzilishi sodda, 
harakatlantiruvchi qismlari yuq, foydalanish oson, ixcham va arzon. 
 
Tsiklonlarda mayda zarrachali chang gaz aralashmalarini tozalash kiyin 
bulganligi sababli filtrlar qo’llaniladi. Filtrlarning teshiklari mayda bo’lganligi 
uchun gaz undan o’tib, chang esa ushlanib koladi. Chang gazlarni tozalash 
uchun engli filtrlar ishlatiladi.