15- mavzu. Foydali qazilmalarni boyitishda yordamchi jarayonlar. Ma'ruzaning rejasi

---

15- mavzu. 
Foydali qazilmalarni boyitishda yordamchi jarayonlar.
 
Ma'ruzaning rejasi: 
 
1. Quyultirish jarayonning nazariy asoslari.
 
2 . Quyultirishda ishlatiladigan dastgohlar va moslamalar
3. Filtrlash jarayonining nazariy asoslari 
4. Filtrlash dastgohlarining ishlash prinsipi va tuzulishi 
5. quritish va changsizlantirish jarayonlari 
Quyultirish deb, bo’tana tarkibidagi qattiq zarrachalarni og’irlik kuchi yoki 
markazdan qochuvchi kuch ta’sirida cho’ktirib, suyuq fazani ajratib olishga 
aytiladi.
 
Quyultirish mahsulotning mineral va granulometrik tarkibiga, 
zarrachalarning shakliga, suyuqlikning qovushqoqligiga, bo’tananing haroratiga, 
muhitning pNi ga, bo’tananing tarkibida mahsus kiritiluvchi bor yo’qligiga va 
h.k. larga bog’liq. Quyultirishdan maqsad, tarkibida 50-70% qattiq zarrachalarni 
saqlovchi quyultirilgan mahsulot olishdan iboratdir. Bunda tinitish va toza suyuq 
faza olish masalasi ham hal etiladi.
 
Quyultirishda qattiq zarrachalarning suyuq fazada og’irlik kuchi 
ta’sirida cho’kishni sizish orqali cho’kish bilan taqqoslaganda bu jarayonda 
umumiylikni hamda farqni kuzatish mumkin. Umumiylik shundan iboratki, 
ikkala jarayonga xam og’irlik kuchi ta’sir etadi. Farqi esa sizdirishda suyuqlik 
qattiq zarrachalar orasidan sizib o’tsa, quyultirishda esa qattiq zarrachalar 
suyuqlik orasidan o’tib cho’kadi.
 
Quyultirishda quyidagi dastgohlar va moslamalar ishlatiladi.
 
1.
 
Bo’tananing ajralish og’irlik kuchi ta’sirida boruvchi dastgohlar:
 
a) uzluksiz ta’sirli - piramidal tindirgich, konusli quyultirgichlar, tsilindrlik 
quyultirgichlar.
 
b) davriy ta’sirli - tashqi tindirgichlar: bularga hovuzlar, havzalar, shlamli 
basseynlar.