14-мавзу: менежментда бошқарув усуллари ва услублари режа

15-мавзу: ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИГИДА МЕНЕЖМЕНТ САМАРАДОРЛИГИ.
Режа:
15.1. Бошқарув самарадорлиги тў ғрисида тушунчалар ва унинг мезонлари.
15.2. Бошқарув самарадорлиги кўрсаткичлари.
15.3. Бошқарув тизими самарадорлигини ҳисоблаш усуллари.
16.4. Сиз қандай раҳбар бўла оласиз?
Калитсўзлар: Самара, Самарадорлик, Мезон, Самарадорлик мезони, Иқтисодий барқарорлик мезони, Умумлаштирувчи мезонлар, Хусусий мезонлар, Сифат мезонлар, Бошқарув самарадорлиги кўрсаткичлари


15.1. Бошқарув самарадорлиги тў ғрисида тушунчалар ва унинг мезонлари.
Дастлаб "самара" ва "самарадорлик" тушунчалари тў ғрисида икки о ғиз сўз. Ўзбек тилининг изохли лу ғатида бу иборалар қуйидагича талқин этилган.
"Самара — бу натижа, оқибат, мева.Масалан, ижодий меҳнат самараси".
«Самарадорлик — бу кутилганича ёки ундан ҳам ортиқ самара. Самарали, сермаҳсул.Масалан, самарали меҳнат».
Иқтисодиётда "самара" — бу яратилган:
* ялпи ички маҳсулот (ЯИМ)
* ялпи миллий даромад (ЯМД)
* ялпи соф маҳсулот (ЯСМ)
* ялпи соф даромад (ЯСД)
кабиларда ўз аксини топади. Аммо биргина самаранинг ўзи киши фаолиятини тўлиқ ифодалай олмайди.Енг муҳими шу самарага қандай харажатлар орқали эришилганини аниқлашдир.Зеро, бир хил харажат қилиб турли самара олиниши мумкин бўлганидек, бир хил самарага турли хил меҳнат сарфи туфайли эришиш ҳам мумкин.
Ижтимоий ишлаб чиқаришнинг мақсади ҳам оз меҳнат, моддий ва пул мабла ғлари сарфлаб кўпроқ самарага эришишдир. Бу деган сўз эришилган самарани (С) сарфланган харажатга (Х) бўлиш керак.Бундай таққослаш самарадорлик (СД) нисбий кўрсаткичини беради.
СД=С:Х
Касрнинг махражи - бу абсолют миқдорлар бўлиб, улар ишлаб чиқариш ва хизмат кўрсатиш жараёнида сарфланган:
* ялпи меҳнат (ЯМ)
* ялпи хомашё (ЯХ)
* ялпи фондлар (ЯФ)
* ялпи инвестиция (ЯИ) лардир.
Самара ва самарадорлик тушунчаларига нисбатан бундай ёндашиш бошқариш объйектига, яъни яхлит ишлаб чиқаришга хосдир. Бошқариш самарадорлигини аниқлашда бу тариқа ёндашиш, албатга нотў ғри бўларди. Чунки бу ерда асосий ур ғу бошқарилувчи объйект (корхона, фирма ва ҳ.к.) самарадорлигига эмас, балки кўпроқ бошқарув меҳнати самарадорлигига, хусусан, бошқарув функсияларининг самарадорлигига берилади (14.1-чизма).