13-mavzu. Meda kasalliklarining ratsional farmakoterapiyasi Reja

Belgilari. Kataral, gemorragik yoki eroziyali-yarali gastrit oqibatida rivojlanadigan enteritda kasallikning asosiy belgilaridan tashqari chanqash, haroratning ko‘tarilishi, sanchiq sindromlari kabilar ham kuzatiladi. Cho‘chqalar bezovtalanadi, tushamani titadi, cho‘chqa bolalari bezovtalanib, isitish asboblari atrofiga to‘planadi. Ichak peristaltikasi kuchayib, tezak miqdori ko‘payadi. Tezak suyuladi, unda shilimshiq moddalar va ba’zan qon, oziqa qoldiqlari uchraydi. Oliguriya kuzatiladi.
Buzoqlarda birlamchi gastoenterit paytida diareyadan 18-24 soat oldin ishtahaning pasayishi, subfebril isitma, burun oynasining quruqlashuvi, apatiya, tezak ajralishining kuchayishi kuzatiladi. Diareya paydo bo‘lishi bilan tezak suvsimon, och-sariq rangda, shilimshiq modda, yiring, fibrin va ba’zan qon aralash bo‘ladi. Ishtaha yo‘qoladi, chanqoq kuchayadi, hayvon qusishi mumkin. Ba’zan sezilarli darajada timpaniya kuzatiladi. Intoksikatsiya va degidrotatsiyaning kuchayishi bilan puls tezlashadi, tomirlar sust tulishadi, nafas tezlashgan va yuzaki xarakterda bo‘ladi. Gipotermiya, soporoz va keyinchalik komatoz holati kuzatilib, hayvon nobud bo‘lishi ham mumkin.
Etiologik omillar kuchli darajada ta’sir etganda hayvonda shalpayish, bezovtalanish va ichaklarda spastik og‘riqlar paydo bo‘ladi. Hayvonlarning o‘limi ko‘payadi. Tana harorati 1-1,5⁰S ga ko‘tariladi, muskullarning fibrilyar qaltirashi paydo bo‘ladi. Ishtaha va kavsh qaytarish birdaniga yo‘qoladi, kekirish va ba’zan qayd qilish kuzatiladi. Chanqoq kuchayadi, maxsuldorlik va ish qobiliyati pasayadi. Tashqi ta’sirotlarga befarqlik kuzatiladi. Yurak turtkisi va tonlari kuchayadi, puls tezlashadi. Ekstrosistologiya va paraksizmal taxikardiya vujudga keladi. Nafas soni va ritmi o‘zgarib turadi. Vaqti-vaqti bilan hansirash kuzatilib turadi. Kasallikning o‘tkir bosqichida katta qorin devorining harakati susayadi, ingichka ichaklar peristaltikasi vaqti-vaqti bilan kuchayib turadi va ichak shovqinlari balandlashadi. Kasallikning kuchayishi bilan ruminatsiya yo‘qolib boradi. Ichaklarning peristaltik shovqinlari susayadi. Yosh va gavdasi kichik hayvonlarda palpatsiyada oshqozon va ichaklarda og‘riq, perkussiyada esa mahalliy meteorizm aniqlanadi. Jigar kattalashgan va og‘riqli bo‘ladi.
Gastroenteritning tipik belgisi - ich ketishi hisoblanadi. Gemorragik, difterik, eroziyali-yarali enteritda tezak turli darajadagi qizg‘ish rangda bo‘ladi. Ichaklardagi hazm jarayonining etishmovchiligi asosiy kaprologik sindrom hisoblanadi. Bularning hammasi nisbatan qisqa vaqt ichida paydo bo‘ladigan suvsizlanish, kaxeksiya, yurak etishmovchiliklari va depressiya bilan o‘tadi. Qonda shaklili va hamma turdagi elementlar miqdori oshadi. ECHT sekinlashadi, jigardan o‘tgan bilirubin miqdori oshadi, oliguriya, siydikda shakllangan cho‘kmalar miqdorining ko‘payishi (asosan leykotsitlar va buyrak epiteliysi hisobiga), oqsil va proteazalar paydo bo‘lishi mumkin.