12-Мавзу. Корхоналар иқтисодий ночорлиги (банкротлиги)ни баҳолаш ва таҳлил қилиш

Банкротликни аниқлашда қўлланиладиган кўрсаткичлар тизими ва уларнинг қиёсий таҳлили

Иқтисодий ночорликка олиб келувчи асосий сабаблардан бири корхонадаги иқтисодий ва молиявий салоҳиятнинг пастлиги билан изоҳланади.

Иқтисодий ва молиявий салоҳиятни ҳолати ва ўзгариш даражаларига қараб хўжалик юритувчи субъектларни иқтисодий ночорлиги йўқ, иқтисодий ночорлиги паст, иқтисодий ночорлиги юқори, иқтисодий ночорлиги энг юқори категорияларини таркиблаш ҳам мумкин.
Иқтисодий ночорлик (банкротлик)нинг иқтисодий салоҳиятга нисбатан баҳоланадиган кўрсаткичлар тизимига қуйидагиларни киритиш мумкин:
- жорий активлар билан боғлиқ бўлган кўрсаткичлари;
- узоқ муддатли активлар билан боғлиқ бўлган кўрсаткичлари;
Иқтисодий ночорлик (банкротлик)нинг молиявий салоҳиятга нисбатан шунингдек, молиявий жиҳатдан барқарор, молиявий хавф-хатари бор, молиявий жиҳатдан нобарқарор ва иқтисодий ночор корхоналарини таркиблаш амалиёти ҳам белгиланганлигини қайд этиш лозим.
Иқтисодий ночорлик (банкротлик)нинг молиявий салоҳиятга нисбатан баҳоланадиган кўрсаткичлар тизимига қуйидагиларни киритиш мумкин:
- ўз маблағлари манбаси билан боғлиқ бўлган кўрсаткичлари;
- мажбуриятлар билан боғлиқ бўлган кўрсаткичлар.
-жадвал
Иқтисодий ночорликни баҳолашда ўрганиладиган иқтисодий ва молиявий салоҳият билан боғлиқ кўрсаткичлар тизими

Кўрсаткичлар номи	Ҳисоблаш йўли	Нимани ифода этиши
1	2	3
Ўз маблағлари билан боғлиқ бўлган кўрсаткичлари
Ўз маблағларининг (Ўм) тўпланиш коэффициенти (Кўтк)	Кўтк = Ўм / Б	Корхонанинг жами маблағларида (Б) ўзига тегишли бўлган маблағларининг (Ўмм) ҳолатини ифодалайди
Молиявий қарамлик коэффициенти (Кмқ)	Қмқ = Б / Ўм	Бир сўмлик ўз маблағига (Ўмм) қанча умумий маблағ (Б) тўғри келишини ифодалайди
Ўз маблағларининг ҳаракатчанлик коэффициенти (Км)	Км = Ўмм + Умм - Ума / Ўм	Хусусий капиталнинг ҳар бир сўмига тўғри келадиган оборот маблағлар нақдлигини ифода этади
Умумий ҳаракатчанлик коэффициенти (Кух) ёки умумий ҳаракатдаги маблағларни фаоллик коэффициенти (Ухм)	Кух = Ухм / Б	Ҳаракатдаги маблағларни умумий маблағлардаги ҳиссаси
Соф ҳаракатдаги маблағларнинг фаоллик коэффициенти (Кф)	Кф = Схм / Ўхм	Соф ҳаракатдаги маблағларнинг умумий ҳаракатдаги маблағлардаги ҳиссасини ифодалайди