12-Мавзу. Корхоналар иқтисодий ночорлиги (банкротлиги)ни баҳолаш ва таҳлил қилиш

Россияда банкротлик №127-Ф3 сон билан қайд этилган 2002 йил 26 октябрда қабул қилинган «Иқтисодий ночорлик (банкротлик) тўғрисида»ги қонун билан тартибга солинади.
Ушбу қонун нормаларига кўра ҳуқуқий ва жисмоний шахслар учун алоҳида тартиблар белгиланган. Иқтисодий ночорлик (банкротлик) ҳолатларини кўриб чиқишда ҳуқуқий шахслар учун 300 минг рублдан ортиқ ва тўлаш муддати 3 ойдан ошган тўлов мажбуриятлар мавжудлиги, жисмоний шахслар учун 500 минг рублдан ошиқ ва тўлов муддати уч ойдан ошган, якка тадбиркорлар учун мажбуриятлар суммаси 500 минг рублдан ошиқ ва тўлов муддати 3 ойдан ошган мажбуриятлар мавжудлиги банкротлик жараёнларини бошлаш учун норма қилиб белгиланган. Банкротликка қарши қуйидаги таомиллар белгиланган: кузатув; молиявий соғломлаштириш; ташқи бошқарув; банкротлик жараёни; келишув шартномаси.
Белорусияда банкротлик институтини ташкил этилиши унинг мустақилликка эришишидан кейин бошланган. 1991 йил 30 майда “Иқтисодий ночорлик ва банкротлик хақида”ги қонун қабул қилинган. Институт фаолиятининг ривожланиши 2000 йилларга тўғри келади. Бу даврда “Иқтисодий ночорлик ва банкротлик хақида”ги қонун “Иқтисодий ночорлик (банкротлик) тўғрисида”ги қонун деб қайта қабул қилинди. Мазкур қонун 2012 йилда янги таҳрирда қабул қилинди.
Унда асосий таомиллар сифатида қуйидагилар таркибланган: ҳимоя қилиш муддатини белгилаш; конкурсли ишлаб чиқаришни ташкил этиш; келишув шартномасини тузиш.
Конкурсли ишлаб чиқариш: судга материал тайёрлашни тугаллаш, санация, ликвидация жараёнларини ўз ичига олади.
АҚШда банкротлик “Банкротлик тўғрисида”ги Кодекс билан тартибга солинади. Ягона талаб банкротлик иши кўрилаётган корхона АҚШ ҳудудида бўлиши лозим. Ихтиёрий банкротлик ҳолатлари Директорлар Кенгаши томонидан кўриб чиқилади. Банкротлик ҳолати бўйича маҳаллий судга мурожат қилинади. Ушбу судлар Округ судларининг бўлимлари ҳисобланади. Ҳар битта штатда камида битта банкротлик бўйича суд маҳкамаси мавжуд.
Австралияда “Банкротлик тўғрисида”ги қонун 1966 йилда қабул қилинган. Банкротлик ишлари фақат жисмоний шахсларга нисбатан кўрилади. Корхоналарга нисбатан банкротлик ҳолатлари ташқи бошқарув ёки ликвидация жараёни билан якунланади. Банкротлик статуси уч йил давомида сақланади.
Канадада банкротлик федерал қонун билан тартибга солинади. Ушбу қонунчилик нормалари корхоналарга нисбатан ҳам, жисмоний шахсларга нисбатан ҳам белгиланади. Банкротликнинг енгиланиши ва тўғри юритилиши банкротлик бўйича бошқарувчилар томонидан назорат қилиб борилади. Амалиётда конкурсли бошқарувга муҳим аҳамият қаратилади.
Нидерландияда банкротлик “Банкротлик тўғрисида”ги қонунлар Кодекси билан тартибга солинади. Мамлакат амалиётида уч турдаги банкротлик амалиёти белгиланади: банкротлик; келишув ва қарзлардан кечиш (мазкур тартиб фақат жисмоний шахсларга нисбатан қўлланилади).