12-mavzu. Ishlab chiqarish omillari bozori



Download 0,62 Mb.
bet1/18
Sana02.04.2022
Hajmi0,62 Mb.
#524606
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   18
Bog'liq
12-Maruza


12-mavzu. Ishlab chiqarish omillari bozori
Reja

  1. Mehnat munosabatlari va mehnat resurslaridan foydalanish ko`rsatkichlari.

  2. Ish xaqi.

  3. Mehnat bozori, mehnat taklifi va mehnatga bo`lgan talab.

  4. Raqobatlashgan, monopolistik va monopsonik mehnat bozorlari.

Tayanch so’z va iboralar: mehnat resursi, mehnatning chekli mahsuloti, mehnatning chekli daromadliligi, mehnat qaytimi. mehnat sig`imi. mehnat samaradorligi. mehnat unumdorligining kamayish qonuni, ish haqi minimumi, kasaba uyushma, ish haqi stavkalarining tabaqalashuvi, iqtisodiy renta, daromadlarni tabaqalanishi, Djin koeffitsenti.


1. Mehnat munosabatlari va mehnat resurslaridan foydalanish ko`rsatkichlari.

Ishlab chiqarish omillari bozori deganda, mehnat, xom ashyo, kapital, er va boshqa ishlab chiqarish resurslari bozori tushuniladi. Resurslar bozoridagi talab va taklif iste`mol tovarlari bozori ta`sirida shakllanadi. SHuning uchun ham resurslarga bo`lgan talab hosila talab bo`lib, firmaning ishlab chiqarish hajmidan va uning xarajatlariga bog`liq.


Ishchi kuchiga bo`lgan talabni alohida firma uchun qaraymiz. Bozor (tarmoq) talabini aniqlash uchun tarmoqqa qarashli firmalar talablari yig`ib chiqiladi.
Qo`shimcha yollangan bitta ishchi kuchidan olinadigan qo`shimcha daromad mehnatning chekli daromadliligi deyiladi va u orqali belgilanadi.
Mehnatning chekli daromadliligi ning iqtisodiy ma`nosi shundan iboratki, ya`ni u qo`shimcha bir birlik ishchi kuchidan foydalanib qo`shimcha ishlab chiqarilgan mahsulot hajmini , qo`shimcha bir birlik ishlab chiqarilgan mahsulotdan olinadigan qo`shimcha daromad ga ko`paytirish orqali aniqlanadi:
, (1)
bu erda -mehnatning chekli daromadliligi;
-mehnatning chekli mahsuloti;
-chekli daromad.
Ushbu muhim bo`lgan (1) munosabat iste`mol bozori raqobatlashganmi yoki yo`qmi har qanday raqobatlashgan omillar bozori uchun o`rinlidir.
Masalan, kapital bozori uchun:

bu erda -kapitalning chekli daromadliligi;
-kapitalning chekli mahsuloti;
-chekli daromad.
Er bozori uchun:
.
Raqobatlashgan bozor sharoitida chekli daromad bozor narxiga teng, ya`ni bo`lgani uchun, chekli mehnat daromadliligi quyidagicha aniqlanadi:
(2)
CHekli daromadning kamayish qonuniga ko`ra, mehnatning chekli mahsuloti ish vaqti uzayishi bilan kamayib boradi. Demak, chizig`i narx o`zgarmasa ham pastga qarab yo`nalgan bo`ladi (84-rasm).

84-rasm. Chekli mehnat daromadliligi grafigi1


I chiziq raqobatlashgan iste`mol bozoridagi firmaning chizig`i (bu erda firma monopol hokimiyatga ega emas). II chiziq iste`mol bozorida monopol hokimiyatga ega bo`lgan firmaning chizig`i. Monopol hokimiyatga ega bo`lgan firma ko`proq mahsulot sotish uchun tovar narxini tushirishi mumkin. Natijada bo`ladi va ishlab chiqarish hajmi oshishi bilan kamayib boradi. Demak, va chiziqlari pastga yotiq bo`lgani uchun chizig`i pastga tomon yotiq bo`ladi. Agar biz monopol hokimiyatga ega bo`lgan firmaning mehnatni chekli daromadliligini monopol bo`lmagan firmaning mehnatni chekli daromadliligi bilan solishtirsak


,
bu erda -monopol hokimiyatga ega bo`lgan firmaning mehnatini chekli daromadliligi;
-monopol hokimiyatga ega bo`lmagan raqobatlashuvchi firmaning mehnatini chekli daromadliligi.
Bundan kelib chiqadiki, har qanday ish haqida iste`mol bozorida monopol hokimiyatga ega bo`lgan firma, monopol hokimiyatga ega bo`lmagan firmaga nisbatan kamroq ishchi yollaydi.
Mehnatni chekli daromadliligi dan ishchilarni yollashda foydalanishi mumkin. Agar firma o`z foydasini maksimallashtiradigan bo`lsa, u ishchilarni yollashni mehnatni chekli daromadliligi ish haqiga teng bo`lgunga qadar davom ettiradi.
, (3)
bu erda -ish haqi.
Agar bo`lsa, firma qo`shimcha ishchi kuchini yollab, o`z foydasini oshirishi mumkin.
Ushbu shart quyidagi 85-rasmda ifodalangan.

85-rasm. Raqobatlashgan mehnat bozorida mehnat narxining uning miqdoridan bog`liqligi.2


Mehnatga bo`lgan talab chizig`i bilan ustma-ust tushadi. talab chizig`iga ko`ra, mehnat narxi pasaygan sari unga bo`lgan talab ham ortib boradi va aksincha. Mehnat bozorida ishchi kuchiga talab-bu firmalarning ishchi kuchiga talabidir. Taklif ishchilar tomonidan bo`ladi.


Mehnat bozori raqobatlashgan bo`lgani uchun mehnat narxi bozor tomonidan shakllanadi va unga bozor sub`ektlari ta`sir qila olmaydi (raqobatlashgan iste`mol bozoridagi kabi). Bu barcha ishchilar qaysi firmada ishlashidan qat`iy nazar, bir xil ish haqi oladi va firmalar bu narxni oldindan berilgan narx sifatida qabul qiladilar. SHuning uchun ham alohida firma uchun mehnat resurslari taklif chizig`i gorizontal, ya`ni u absolyut elastik.
Tarmoqbo`yichamehnatbozoriniko`ribchiqamiz. Umumiy bozor talabi tarmoqdagi firmalar talablari yig`indisi bilan aniqlanadi (86-rasm).



86-rasm. Tarmoq mehnat bozori.3





Umumiy taklif takliflar yig`indisidan iboratdir.

Buerda -ishchiuchunsarflanadiganqo`shimchaxarajat, ya`ni, ishhaqi.

Download 0,62 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   18




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish