12-Ma’ruza O‘zgaruvchan tok

O’zgaruvchan tok zanjirlari.
O’zgaruvchan tok zanjiriga ulangan tashqi iste’molchi turining o’zgarishiga qarab tashqi zanjirdagi tok kuchi, kuchlanishning ham qiymatlari o’zgaradi. Shuning uchun tashqi zanjirga aktiv qarshilik, kontur va sig’im ulanganda tashqi zanjirdagi tok kuchi va kuchlanish orasidagi boјlanish qanday bo’lishini alohida ko’rib chiqamiz.
1. O’zgaruvchan tok zanjirida aktiv qarshilik.
O’zgaruvchan tok zanjiriga R qarshilikli rezistor va unga U=U₀sint (1) qonuniyat asosida o’zgaruvchi kuchlanishli manba ulangan bo’lsin. (17.7-rasm)
Aktiv R qarshilikli o’zgaruvchan tok zanjiridagi tok kuchi Om qonuniga binoan
(2)

17.7-rasm	17.8-rasm	17.9-rasm

ifoda bilan topiladi. Bunda tok kuchining amplituda qiymati. (1) va (2) ifodalardan ko’rinadiki, aktiv karshilikli o’zgaruvchan tok zanjirida tok kuchi va kuchlanish bir xil fazada o’zgaradi. Bu bog’lanishlarni ya’ni tok kuchi va kuchlanishni I=I(t), U=U(t) vaqtning funksiyasi sifatida chizib ko’rilsa, 17.8-rasmdagi grafiklar hosil bo’ladi.

Aktiv qarshilikli o’zgaruvchan tok zanjiridagi tok kuchi va kuchlanishning o’zgarishini vektorli diagramma orqali ifodalansa 17.9-rasmdagi vektorlarining soat strelkasi harakatiga teskari  chastota bilan 0 markaz atrofida aylanuvchi manzarasi xosil bo’ladi. Bu vektorlarning I tok kuchi o’qiga tushirilgan proyeksiyasi kuchlanish va tokning oniy qiymatini beradi.

Shunday kilib, aktiv qarshilikli o’zgaruvchan tok zanjirlarida tok kuchi va kuchlanish mos fazalarda o’zgaradi, ya’ni faza siljishi nolga teng.