111- боб чорвачилик ва паррандачилик асослари

Qoramol. Qoramol inson uchun go‘sht va sut beradi, terisi qo‘n sanoati uchun xom ashyo hisoblanadi. Oshlangan terisi kiyim-bosh tayyorlashda keng miqyosda qo‘llaniladi. Shuningdek, qoramol go‘ngi tuproq unumdorligini oshirishda asosiy mahalliy o‘g‘it hisoblanadi.
Sigir suti qimmatli oziq-ovqat mahsulidir, chunki uning tarkibida moy, oqsil, qand, mineral tuzlar ko‘p bo‘ladi. Har bir sigir yil davomida 4000 kg gacha, ba’zi zotlari esa undan ham ko‘proq sut beradi. Sersut sigir zotlariga Qora ola, Xolmogor, Krasnostep, Bushuyev va boshqalarni ko‘rsatish mumkin.

Qoramolning go‘sht mahsuloti ham katta ahamiyatga ega. Jumhuriyatimizda tayyorlanadigan jami go‘shtning qariyb yarmini qoramol go‘shti tashkil etadi. Maxsus zotga kiradigan go‘shtdor mollar tez yetilishi, go‘sht chiqishining yuqoriligi va sifati bilan ajralib turadi. Go‘sht uchun boqiladigan buzoqlar to‘yimli oziqlar bilan yaxshi boqilsa, tez rivojlanib, vazni bir yildayoq 400-450 kg ga yetadi. Go‘sht beruvchi erkak qoramolning vazni 800-900 kg, ayrimlari 1300 kg, ba’zan undan ham ko‘proq bo‘lishi mumkin. Bularga misol qilib Gereford, Astraxan, Qozoqi oqbosh zotlarni ko‘rsatish mumkin. Go‘sht beruvchi sigir zotlarining vazni 500-600 kg keladi, shuningdek ulardan 2500-3000 kg sut sog‘ib olinadi.
Qoramollar go‘sht va sut uchun boqiladigan zotlardan iborat bo‘lib, ular sersutligi, tirik vaznining yuqoriligi va go‘shtdorligi bilan ajralib turadi.
Go‘sht-sut yo‘nalishidagi buqalarning vazni 700-900 kg, sigiri esa 450-550 kg keladi. Bu zot sigirlardan bir yilda 3500-4500 kg sut sog‘ib olish mumkin.
Go‘sht-sut uchun boqiladigan qoramollarga Shves va Olatov qoramol zotlarini kiritish mumkin.
Sut mahsuldorligi deb - sigirdan muayyan vaqt ichida sog‘ib olinadigan sut miqdoriga aytiladi. Sigirning sut berish davrini laktasiya deb ataladi. Laktasiya davri taxminan 10 oy davom etadi. Sigir suti - qimmatli oziq-ovqat mahsulotidir, chunki sutdagi hayot uchun zarur moddalarning barchasi optimal uyg‘unlikda va oson o‘zlashtiriladigan bo‘ladi. Zamonaviy xonaki sigirlarning yovvoyi ajdodlari buzoqqa (emib katta bo‘lishi uchun) yetadigan miqdordagina (400-800 kg) sut bergan. Hozirgi vaqtda shunday rekordchi sigirlar borki, laktasiya davrida ulardan 20 000 kg dan ham ko‘proq sut sog‘ib olinadi. Ilg‘or xo‘jaliklarda har bosh sigirdan 6000 kg dan sut sog‘ib olinadi. Sut mahsuldorligini aniqdashda sog‘ib olinadigan sut miqdorigina emas, balki sutning tarkibi ham ahamiyatga ega (1-jadval).