11-Тема: Пикир ҳǝм ой жуўмақ. Реже

1) Методологиялық белгиси бойынша, яғный логикалық избе изликти басшылыққа алыўдың бағдары бойынша ой жуўмағы төмендеги түрлерге бөлинеди:
а) дедуктивлик ой жуўмағы - улыўмалық билимнен дара билимге өтиў нәтийжесинде алынған ой жуўмағы болып табылады.
б) индуктивлик ой жуўмағы - жекелик билимнен улыўмалық билимге өтиў нәтийжесинде алынған ой жуўмағы болып табылады.
в) аналогиялық ой жуўмағы- дара билимнен дара билимге өтиў нәтийжесинде алынған ой жуўмағы болып табылады.
2) логикалық белгиси бойынша, ямаса логикалық избе изликти басшылыққа алыўдың қатаңлығын есапқа алыў дәрежеси бойынша ой жуўмағын үлкен еки түрге бөлиўге болады.
а) демонстративлик ямаса зәрүрлик логикалық байланысы бойынша ой-жуўмағы, басқаша айтқанда, ой-жуўмағының бул түринде тийкардан жуўмаққа өтиў зәрүрлик характерге ийе болады.
б) итималлылық ой-жуўмағы ямаса демонстративлик емес ой жуўмағы. Бундай ой-жуўмағында тийкардан жуўмаққа өтиў зәрүрлик қәсийетке ийе емес характерде болып, шынлыққа уқсаслық белгиси менен айрылып турады. Айрым жағдайларда буларды шынлыққа жақын ой жуўмағы депте атайды. Бундай ой-жуўмағында логикалық өтиў, яғный тийкарлардан жуўмақтың алыныўы итималлылыкқа бағдарланған халда орынланады. Ой жуўмағын биринши белгиси бойынша қараймыз.
Дедуктивлик ой-жуўмағы ҳәм оның тийкарғы түрлери
Дедуктивлик ой жуўмағы (дедукция термини латын тилинен алынып, келтирип шығарыў (выведение) дегенди аңлатады) деп улыўма билимнен дара билимге өтиў характери логикалық зәрүрликке ийе болған ой жуўмағына айтамыз. Яғный тийкарлар менен жуўмақтың арасында байланыс формал логикалық нызамларды береди, сол себепли тийкарлар шынлыққа ийе болады. Дедуктивлик ой-жуўмағы ҳәр қыйлы болыўы мүмкин. Олардың ҳәр қыйлы болыўы, тийкар ретинде қандай критерийдиң өлшемниң алыныўынан ғәрезли. Дедуктивлик ой-жуўмағын еки тийкар бойынша түрлерге бөлиўге болады.
1. Берилген пикирлерден жуўмақтың алыныўы, пикирлер арасындағы логикалық байланыстың характери бойынша дедуктивлик ой-жуўмағын шәртли ой жуўмағы, шәртли кескин ой-жуўмағы, бөлиўши кескин ой-жуўмағы, шәртли бөлиниўши ой-жуўмағы түрлерине бөлиўге болады.