11-sinf Ma’naviyat asoslari aa 1-dars: Inson — kishilik jamiyatining ijodkori

«Inson falsafasi»

«Insonni otash emas, o‘z g‘afl ati yoqar. Barchadagi kamchilikni ko‘rar-u, ammo o‘ziga ko‘rdek boqar.

Nimaga qanday boqsang, u ham senga shunday boqar».

Jaloliddin Rumiy

BILIB OLING

IJODIY FAOLIYAT

1. Quyidagi jadvalni to‘ldiring. Qadimgi G‘arb va Sharq allomalari qarashlaridam insonga xos bo‘lgan xususiyatlarni aniqlang.

2. Jadvalning 3 qatorini o‘z fi kringiz bilan izohlang.

INSON HAQIDA

Qadimgi Sharq allomalarining qarashlari

O‘xshashlik jihatlar

Go‘dak oilada ilk bor ijtimoiy-madaniy qadriyatlarni o‘zlashtiradi. Shaxsning shakllanishi, uning sifatlari qaror topishida u intiladigan madaniy-ijtimoiy muhit va bajarishi lozim bo‘lgan vazifalarining ham o‘rni katta.

Bugungi demokratik jamiyatning tayanchi hisoblangan inson har narsadan ustun. «Hamma narsa inson uchun va uning manfaatlari uchun» degan tushuncha oliy qadriyat sifatida qaralmoqda. Insonlarning ijtimoiylashuvi jamiyat hayotining farovonligi va barqarorligi garovidir. Inson tabiat va jamiyat bag‘rida inson sifatida shakllanadi va o‘zligini namoyon qiladi. Ilm-fan va texnika insonning ma’naviy va moddiy ehtiyojlarini qondirish omili, muhim vositasi bo‘lib xizmat qiladi. Inson yuksak ma’naviyat tufayligina o‘z ehtiyojlarini madaniy shakllarda oqilona va to‘laroq qondirish imkoniga ega bo‘ladi.

Insonlarning o‘zini-o‘zi rivojlantirib borishi, jamiyatning faol a’zosi bo‘lishi, millat taqdirini har narsadan ustun qo‘yishi uning insonparvarligidan darak beradi. Insonparvarlik millat ruhiyatining ajralmas qismidir. O‘zbek millati insoniyat tarixida ko‘plab sinovli davrlarni, urush-nizolar, hayotning turli haqsizliklarini boshidan kechirgan. Ammo tarixning turli shafqatsiz tala-to‘plari ham, omonsiz jang-u jadallar ham, tabiiy ofatlar va boshqa qiyinchiliklar ham o‘zbek millatining insoniylik omiliga dog‘ tushirolmadi, qaddini bukmadi.

Sharqda insoniy fazilatlar erta uyg‘ongan. Chunki bizning vatanimiz Sharq, madaniyatining eng yaxshi an’analari yo‘lidan borib, mehmondo‘stlik qilgan, kim yordam so‘rab kelgan bo‘lsa, qo‘lidan tutgan, bag‘rikenglik, savobli ishlarni qilish, yomonlik qilganga ham yaxshilik bilan javob qaytarishni o‘zining odamiy lik burchi, deb bilgan. Haqiqiy insonparvar deganda shunday olijanob hislatlarni o‘zida mujassam etgan jamiyat a’zolarini tushunamiz.

Dars sabog‘i. Insonlarning ustuvorligi uning moddiy va ma’naviy sifatlarni o‘zida bir vaqtda namoyon qila olishidir. Inson jamiyat va davlatda barcha imkoniyatlarga ega, faqat bu imkoniyatlarni jamiyat rivoji yo‘lida safarbar etsa, yurt obod bo‘ladi, xalq turmushi farovonlashadi. Insonning insoniyligi ham uning

ma’naviy fazilatlarni qay darajada o‘zlashtirgani bilan o‘lchanadi.

MULOHAZA UCHUN

Haqiqiy inson kim va u, asosan, qaysi xislatlar bilan ziynatlangan? ... haqiqiy

inson, bu — adolat, sadoqat, yuksak tafakkur, din-u diyonat, mustahkam e’tiqod

xislatlari bilan sifatlangan, hech kimdan yordamini ayamaydigan, bag‘rikenglik,

olijanoblik, mehnatsevarlik, mas’ullik, kechirimlilik, omonatdorlik kabi fazilatlarni

o‘z xulq-atvorida namoyon qilgan zot. U shuningdek, har gal yangi qirralari ochilib boruvchi maxluqotlarning eng sinoatlisi, sabrlisi, aqllisi va zukkosidir. Muhimi, bunday mo‘tabar kishilar jamiyatimizda ko‘pchilikni tashkil etadi, ularga boshqalar ergashadi, so‘zlarini tinglashadi, ulardek ibratli hayot yo‘lini bosib o‘tishga bir umr intilib yashashadi.