11-mavzu: Rus psixologiyasida shaxsga yondashuvlar Reja

A.G.Kovalev talqiniga binoan, shaxs mana bunday tuzilishga ega: 
1. Yo’nalganlik 
— 
voqelikka 
nisbatan 
inson 
munosabatini 
aniq- 
laydi, unga o’zaro ta’sir etuvchi har xil xususiyatli g’oyaviy va amaliy 
ustanovkalar, qiziqishlar, ehtiyojlar kiradi. 
Ustuvor yo’nalganlik shaxsning barcha psixik faoliyatini belgi-laydi. 
2.
Imkoniyatlar — faoliyatning muvaffaqiyatli amalga oshishini ta’minlovchi 
tizim. O’zaro ta’sir etuvchi va o’zaro bog’liq bo’lgan turlicha qobiliyatlar. 
3.
Xarakter. Ijtimoiy muhitda shaxsning xulq-atvor uslubini aniqlaydi. 
Odamning ruhiy hayoti shakli va mazmuni unda namoyon bo’ladi. Xarakter 
tizimidan irodaviy va ma’naviy sifatlar ajra-tiladi. 
4.
Mashklar tizimi. Xayot va faoliyat, harakat va xulq-atvorni tuzatish 
(korrektsiyalash), o’zini o’zi nazorat qilish, o’zini o’zi bosh-qarishni ta’minlaydi. 
Shaxsning psixologik tuzilishi modellari tahlili. 
Psixologiya fanida sistemali 
yondashuvga oid tadqiqotlarning ko’rsatishiga qaraganda, har qaysi tizimning 
tavsifi sifatida uning tuzilishi qabul qilinadi. Odatda, ya’ni struktura — bu 
Obyektning bir qator tarkiblari o’rtasidagi uning yaxlitligi, o’ziga o’zining ay-
niyatlashuvini ta’minlovchi barqaror ichki aloqalar majmuasidir. 
Biz shaxs strukturasi, ya’ni tuzilishi muammosini bayon, talqin qilishda tayanch 
va jabha, komponent tushuncha tariqasida yaxlit tuzilishning nisbiy mustakil 
qismidan, tahlilning birligi sifatida element tushunchasidan (atamasidan), har 
qanday kontekstlardan yaxlitlik xususiyatini aks ettirmasa ham ulardan 
foydalanamiz. Bundam tafovut (farq) shaxs xususiyatlarini yaxlit holda mukammal 
ochish uchun tarkibiy tizimli va elementli-tizimli darajalarini namoyon etish uchun 
mutlaqo zarur. 
Shaxsning tuzilishi to’g’risidagi muammo o’zining dolzarbligi bilan fanning 
tadkiqrt doirasidan, predmetidan tashqari chiqadi. Shaxs tuzilishiga oid ilmiy 
tasavvurlarning yaratilishi, ishlab chiqilishi yaxlit nazariyaning zaruriy sharti 
hisoblanib, insonning ijtimoiy mohiyati qirralarini ochish imkoniyatiga egadir. 
Xuddi shu boisdan psixologayaga falsafa, pedagogika, tibbiyot singari fanlarning 
na-moyandalari tomonidan uni muhokama qilish namoyon bo’layotganlig’i tufayli 

---

unga qiziqishning yuksakligidan dalolat bermokda.