11-ma’ruza kontaktsiz relelar reja

11.4-rasm. Tunnelli diodda qurilgan relelar va ularning tavsiflari

Diodni ulash uchun sxema kirishiga manfiy qutbli impuls beriladi. Bu dioddagi kuchlanishni U_min kamaytiradi va yuklamadagi tok sakrab I₁ qiymatgacha (A nuqta) ko‘payadi Tunnelli diodlarning ijobiy tomoni, ularni yuqori ishchi chastotasidir (o‘nlab megagersga teng), sababi elektronlarning tunnelli o‘tishi amalda darhol, taxminan 10^-13 s vaqt ichida bo‘ladi

Sxemalarni tuzishda, bu diodning kirish elektrodini yo‘qligi, diodlarni bir-biri bilan ulashda qiyinchiliklar tug‘diradi. Shu sababli, ko‘pincha tranzistor diodli elementlar ishlatiladi. Ularda tunnelli diod, axborotni eslab qolish uchun, tranzistor kirish va chiqish zanjirlarini
11.3. OPTRONLARDA QURILGAN RELELI ELEMENTLAR
Optron deb, optik va konstruksiya bo‘yicha yorug‘lik (nur) manbai 1, optik muhit 2 va fotopriyomnik 3 (qabul qilgich) birlashtirilgan asbobga aytiladi (11.5-rasm). Uni ishlash prinsipi, energiyani ikki karra o‘zgartirilishiga asoslangan. Nur manbaida, signalning elektr energiyasi optik nurlanishga o‘zgartiriladi, fotopriem-nikda esa, optik signal elektr tok yoki kuchlanishni hosil qiladi.
O

11.5-rasm. Optronning tuzilmaviy sxemasi

ptronlarda nur manbai sifatida, odat-da, arsenid galliy (GaAs) asosida tayyor-langan nur tarqatuvchi diod ishlatiladi. Havo yoki svetovod orqali nur kanali (yo‘li) hosil qilinadi. Fotopriyom-nik sifatida fotorezis-torlar, fotodiodlar, fototranzistorlar va fototiristorlar ishlatiladi. Fotopriyomnikning turiga qarab, optronni qo‘llash sxemasi va ishlatish sohasi belgilanadi.
Optron asosida qurilgan sxemalar, elektron va elektr sxemalarga nisbatan qator ustunliklarga ega. Optik bog‘lanish, sxema elementlari uchun juda mukammal elektr izolyasiya olishga imkon beradi. Optronni kirishi va chiqishi orasidagi izolyasiya qarshiligi 10¹⁶ Om, o‘tish sig‘imi esa, 10^-4 nФ ga etishi mumkin. Bu esa, boshqarish va yuk-lama zanjirlari orasini, yuqori sifatli galvanik ajratishga imkon beradi, ushbu esa xavfsiz boshqarish sxemalari uchun zarurdir.
Bu ma’noda, optronni elektromagnit relening kontaktiga o‘xshatish mumkin. Optik bog‘lanish, signalni manbadan priyomnikka bir yo‘nalishda uzatilishini taminlaydi. Chiqishdan kirishga zararli teskari bog‘lanish bo‘lmaydi, ana shu sababli optron sxemalarning ayrim qismlari (kaskadlari) ni alohida hisoblash va tahlil qilish mumkin.
O ptronlar yordamida turli chastotaga ega zanjirlar, o‘zgarmas va o‘zga-ruvchan tok zanjirlari, kam quv-vatli katta quvvatli zanjirlar bilan bemalol bog‘lanishlari mumkin.
Optron sxemalar, shovqin va xalaqitlardan yaxshi himoya ega, chunki optik kanal elektr magnit xalaqitlarga moyilligi yo‘q
O
11.6-rasm. Optronli integral mikrosxema
ptronlar, nisbatan past FIK ega, chunki energiya ikki karra o‘zgaradi, iste’mol quvvati ham kat-ta, shuningdek uni ko‘rsatkichlari haroratga bog‘liq. Bular optronni salbiy tomonlaridir.


O ptoelektronika to‘rtta asosiy sohalarda ishlatiladi. Bu raqamli va impulsli sxemalar (diodli va tranzistorli optronlar), analogli texnika (rezistorli va diodli optronlar), katta quvvatli zan-jirlarni boshqaruv sxemalari (kalitli ish-laydigan qudratli tiristorli va tran-zistorli optronlar) va axborotni o‘zgartiradigan hamda tasvirlaydigan sxemalar.
M