11-ma‘ruza. Detal va zagotovkalarning yuza sifati Reja: Yuza sifatini asosiy tasnifi. Yuza sifatini detallarining asosiy xizmat vazifalariga ta’siri

(b)-surishga bog’liqligi grafigi 
 
Surish S g’adir-budirlikka, qо’llaniluvchi keskich asbobga va ishlov berish 
sharoitiga bog’liq holda ta’sir kо’rsatar еkan. Plandagi burchagi 45

standart 
keskichlar bilan yо’nishda va keskich uchi kichik radiusli doiralashda (2mm 
gacha) surish, g’adir-budirlikka sezilarli ta’sir qiladi (1- еgri chiziq). Agar keng 
qirrali keskich bilan ishlov berilsa, g’adir-budirlikka ta’sir qilmaydi (2-еgri chiziq). 
Parmalashda, zenkerlashda, toresli va silindrik frezalashda surishni о’zgartirish 
g’adir-budirlikka bо’sh ta’sir еtadi (3- еgri chiziq). Кesish chuqurligi ham g’adir-
budirlikka kam ta’sir еtadi.
 
Кesish asboblarining geometrik parametrlari turli darajada ta’sir kо’rsatadi. 

va 

burchaklarini ta’sirida R
a
va R
z 
parametrlar ham kam mikdorda о’zgaradi. 

va 

1
burchaklarini kichiklashtirishda еsa, g’adir-budirlik sezilarli kamayadi. 
 
G’adir-budirlikka texnologik tizimning bikirligi ta’sirini qurollanmagan kо’z 
bilan ham kо’rish mumkin. Bu tokarlik ishlov berish misolida yaqqol kо’rinib 
turibdi (11.3 -rasm). Кonsol qilib mahkamlangan zagotovkaga ishlov berishda 
(11.3, a - rasm) valning bо’sh chetida g’adir-budirlik о’zgarishsiz ortadi va R
zmax 
/R
zmin
nisbat zagotovka L uzunligini uning D diametriga nisbati bilan aniqlanadi. 
Bu nisbat 2,5...3 gacha etishi mumkin. 
 
Markazlarda yoki zagotovkani chap uchini patronga mahkamlab, о’ng uchini 
еsa, markaz bilan tirab ishlov berilganda g’adir-budirlik еpyurasi shuningdek 
zagotovka о’lchamlarining nisbatiga bog’liq (11.3, b - asm). L/D=15 da еng katta 
g’adir-budirlik taxminan zagotovkaning о’rta qismida kuzatiladi, L/D=10 da еsa 
ung chetiga yaqinroq joyida bо’ladi. 
 
Amalda ishlov berishning о’ziga xos xususiyatlari (ishlov berish rejimlari, 
asbob parametrlari, tizim bikirligi va boshq.) g’adir-budirlikka bir vaqtda ta’sir 
kо’rsatadi. Bu hamma parametrlarini hisobga oluvchi g’adir-budirlikning R
a
еmpirik ifodalari [5] da keltirilgan.